Noli Me Tangere/Kabanata 3

←Kabanata 2: Crisostomo Ibarra ←Paliwanag

Kabanata 3: Ang Hapunan Paliwanag

Kabanata 4: Erehe at Filibustero→ Paliwanag→

Teksto

---

Kasalukuyan
Ang Hapunan

---

Jele jele bago quiere,

Tila mandin totoong lumiligaya si Padre Sibyla: tahimik na lumalakad at hindi na namamasid sa kanyang nangingilis at manipis na mga labi ang pagpapawalang halaga; hanggang sa marapating makipagusap sa pilay na si doktor De Espadaña, na sumasagot ng putol-putol na pananalita, sapagkat siya'y may pagka-utal. Kagulatgulat ang sama ng loob ng pransiskano, sinisikaran ang mga silyang nakahahadlang sa kanyang nilalakaran, at hanggang sa siniko ang isang kadete. Hindi nagkikikibo ang tenyente; nagsasalitaan ng masaya ang iba at kanilang pinupuri ang kabutiha't kasaganaan ng haying pagkain. Pinakunot ni Doña Victorina, gayon man, ang kanyang ilong; ngunit karaka-raka'y lumingong malaki ang galit, kawangis ng natapakang ahas: mangyari'y natuntungan ng tenyente ang "kola" ng kanyang pananamit.

—Datapwat wala po ba, kayong mga mata?—anya.

—Mayroon po, ginoong babae, at dalawang lalong magaling kay sa mga mata ninyo; datapwat pinagmamasdan ko po iyang inyong mga kulot ng buhok—ang itinugon ng militar na iyong hindi totoong mapagparaya sa babae, at saka lumayo.

Baga man hindi sinasadya'y kapwa tumungo ang dalawang prayle sa duyo o ulunan ng mesa, marahil sapagkat siyang pinagkaratihan nila at nangyari nga ang mahihintay, na tulad sa nangagpapangagaw sa isang katedra: pinupuri sa mga pananalita ang mga karapatan at kataasan ng isip ng mga kapangagaw; datapwat pagdaka'y ipinakikilala ang pabaligtad, at nangag-uungol at nangag-uupasala kung hindi sila ang makapagtamo ng kanilang hangad.

—Ukol po sa inyo, Padre Damaso!

—Ukol po sa inyo, Padre Sibyla!

—Kayo ang lalong unang kakilala sa bahay na ito ... konpesor ng nasirang may bahay na babae, ang lalong may gulang, may karapatan at may kapangyarihan....

—Matandang matanda'y hindi pa naman!—ngunit kayo po naman ang kura nitong bayan!—ang sagot na matabang ni Padre Damasong gayon ma'y hindi binibitiwan ang silya.

—Sapagkat ipinag-uutos po ninyo'y ako'y sumusunod!—ang iniwakas ni Padre Sibyla.

—Ako'y hindi nag-uutos!—ang itinutol ng pransiskano—ako'y hindi nag-uutos!

Umuupo na sana si Padre Sibylang hindi pinapansin ang mga pagtutol na iyon, ng makasalubong ng kanyang mga mata ang mga mata ng tenyente. Ang lalong mataas na opisyal sa Pilipinas, ayon sa kaisipan ng mga prayle, ay totoong malaki ang kababaan sa isang uldog na tagapagluto ng pagkain. "Cedant arma togæ", ani Ciceron sa Senado; "cedant arma kotae" anang mga prayle sa Pilipinas. Datapwat mapitagan si Padre Sibyla, kaya't nagsalita:

—Ginoong tenyente, dito'y na sa mundo po tayo at wala sa sambahan; nararapat po sa inyo ang umupo rito.

Datapwat ayon sa anyo ng kanyang pananalita'y sa kanya rin nauukol ang upuang iyon, kahit na sa mundo. Ang tenyente, dahil yata ng siya'y huwag magpakagambala, o ng huwag siyang umupo sa gitna ng dalawang prayle, sa maikling pananalita'y sinabing ayaw siyang umupo roon.

Alin man sa tatlong iyo'y hindi nakaalaala sa may bahay. Nakita ni Ibarrang nanonood ng boong galak at nakangiti sa mga pagpapalamgang iyon sa upuan ang may bahay.

—Bakit po, Don Santiago! hindi po ba kayo makikisalo sa amin?—ani Ibarra.

Ngunit sa lahat ng mga upuan ay may mga tao na. Hindi kumakain si Luculo sa bahay ni Luculo.

—Tumahimik po kayo! huwag kayong tumindig!—ani Kapitang Tiago, kasabay ng pagdidiin sa balikat ni Ibarra. Kaya pa naman gumagawa ang pagdiriwang na ito'y sa pagpapasalamat sa mahal na Virgen sa inyong pagdating. Nagpagawa ako ng "tinola" dahil sa inyo't marahil malaon ng hindi ninyo natitikiman.

Dinala sa mesa ang isang umaasong malaking "fuente". Pagkatapos maibulong ng dominiko ang "Benedicte" na halos wala sino mang natutong sumagot, nagpasimula ng pamamahagi ng laman ng pwenteng iyon. Ngunit ayawan kung sa isang pagkalibang o iba kayang bagay, tumama kay pari Damaso ang isang pinggang sa gitna ng maraming upo at sabaw ay lumalangoy ang isang hubad na liig at isang matigas na pakpak ng inahing manok, samantalang kumakain ang iba ng mga hita at dibdib, lalong lalo na si Ibarra, na nagkapalad mapatama sa kanya ang mga atay, balonbalonan at iba, pang masasarap na lamang loob ng inahing manok. Nakita ng pransiskano ang lahat ng ito, dinurog ang mga upo, humigop ng kaunting sabaw, pinatunog ang kusara sa paglalagay at biglang itinulak ang pingga't inilayo sa kanyang harapan. Nalilibang namang totoo ang dominiko sa pakikipagsalitaan sa binatang mapula ang buhok.

—Gaano pong panahong napaalis kayo sa lupaing ito?—ang tanong ni Laruja kay Ibarra.

—Pitong taon halos.

—Aba! kung gayo'y marahil, nalimutan na ninyo ang lupaing ito?

—Baligtad po; baga man ang kinagisnan kong lupa'y tila mandin linilimot na ako, siya'y lagi kong inaalaala.

—Ano po ang ibig ninyong sabihin?—ang tanong ng mapulang buhok.

—Ibig kong sabihing may isang taon na ngayong hindi ako tumatangap ng ano mang balita tungkol sa bayang ito, hanggang sa ang nakakatulad ko'y ang isang di tagaritong hindi man lamang nalalaman kung kailan at kung paano ang pagkamatay ng kanyang ama.

—Ah!—ang biglang sinabi, ng tenyente.

—At saan naroon po kayo at hindi kayo tumelegrama?—ang tanong ni Doña Victorina.—Tumelegrama kami sa "Peninsula" ng kami'y pakasal.

—Ginoong babae; nitong huling dalawang tao'y doroon ako sa dakong ibaba ng Europa, sa Alemania at saka sa Kolonia Rusa.

Minagaling ng Doktor De Espadaña, na hangga ngayo'y hindi nangangahas magsalita, ang magsabi nang kaunti:

—Na ... na ... nakilala ko sa Espanya ang isang polakong taga, Va ... Varsovia, na ang pangala'y Stadtnitzki, kung hindi masama ang aking pagkatanda; hindi po ba ninyo siya nakikita?—ang tanong na totoong kimi at halos namumula sa kahihiyan.

—Marahil po—ang matamis na sagot ni Ibarra—ngunit sa sandaling ito'y hindi ko naaalaala siya.

—Aba, hindi siya maaring ma ... mapagkamalan sa iba!—ang idinugtong ng Doktor na lumakas ang loob.—Mapula ang kanyang buhok at totoong masamang mgastila.

—Mabubuting mga pagkakakilalanan; ngunit doo'y sa kasaliwaang palad ay hindi ako nagsasalita ng isa man lamang wikang Kastila, liban na lamang sa ilang mga konsulado.

—At paano ang inyong ginagawang pamumuhay?—ang tanong ni Doña Victorinang nagtataka.

—Ginagamit ko po ang wika ng lupaing aking pinaglalakbayan, ginoong babae.

—Marunong po ba naman kayo ng Ingles?—ang tanong ng dominikong natira sa Hongkong at totoong marunong ng "Pidggin-English", iyang halu-halong masamang pananalita ng wika ni Shakespeare ng anak ng Imperio Celeste.

—Natira akong isang taon sa Inglaterra, sa kasamahan ng mga taong Ingles lamang ang sinasalita.

—At alin ang lupaing lalong naibigan po ninyo sa Europa?—ang tanong ng binatang mapula ang buhok.

—Pagkatapos ng Espanya, na siyang pangalawa kong Bayan, alin man sa mga lupain ng may kalayaang Europa.

—At kayo pong totoong maraming nalakbay ... sabihin ninyo, ano po ba ang lalong mahalagang bagay na inyong nakita?—ang tanong ni Laruja.

Wari'y nag-isip-isip si Ibarra.

—Mahalagang bagay, sa anong kaukulan?

—Sa halimbawa ... tungkol sa pamumuhay ng mga bayan ... sa buhay ng pakikipanayam, ang lakad ng pamamahala ng bayan, ang ukol sa relihiyon, ang sa kalahatan, ang katas, ang kabuuan....

Malaong nagdidilidili si Ibarra.

—Ang katotohanan, bagay na ipanggilalas sa mga bayang iyan, kung ibubukod ang sariling pagmamalaki ng bawat isa sa kanyang nasyon.... Bago ko paroonan ang isang lupain, pinagsisikapan kong matalos ang kanyang historia, ang kanyang Exodo kung mangyayaring masabi ko ito, at pagkatapos ang nasusunduan ko'y ang dapat mangyari: nakikita kong ang iginiginhawa o ipinaghihirap ng isang baya'y nagmumula sa kanyang mga kalayaan o mga kadiliman ng isip, at yamang gayo'y nanggagaling sa mga pagpapakahirap ng mga namamayan sa ikagagaling ng kalahatan, o ang sa kanilang mga magugulang na pagka walang ibang iniibig at pinagsusumakitan kung di ang sariling kaginhawahan.

—At wala ka na bagang nakita kung di iyan lamang?—ang itinanong na nagtatawa ng palibak ng pransiskano, na mula ng pasimulaan ang paghapon ay hindi nagsasalita ng ano man, marahil sapagkat siya'y nalilibang sa pagkain; hindi karapat-dapat na iwaldas mo ang iyong kayamanan upang wala kang maalaman kung di ang babahagyang bagay na iyan! Sino mang musmos sa eskwelaha'y nalalaman iyan!

Napatingin na lamang sa kanya si Ibarra't hindi maalaman kung ano ang sasabihin; ang mga iba'y nangagtitinginan sa pagkataka at nanganganib na magkaroon ng kaguluhan.—Nagtatapos na ang paghapon, ang "kagalangan po ninyo'y busog na"—ang isasagot sana ng binata; ngunit nagpigil at ang sinabi na lamang ay ang sumusunod:

—Mga ginoo; huwag kayong magtataka ng pagsasalitang kasambahay sa akin ng aming dating kura; ganyan ang pagpapalagay niya sa akin ng ako'y musmos pa, sapagkat sa kanya'y para ring hindi nagdaraan ang mga taon; datapwat kinikilala kong utang na loob, sapagkat nagpapaalaala sa aking lubos niyong mga araw na madalas pumaparoon sa aming bahay ang "kanyang kagalangan", at kanyang pinauunlakan ang pakikisalo sa pagkain sa mesa ng aking ama.

Sinulyap ng dominiko ang pransiskano na nangangatal. Nagpatuloy ng pananalita si Ibarra at nagtindig:

—Itulot ninyo sa aking ako'y umalis na, sapagkat palibhasa'y bago akong dating at dahil sa bukas din ay ako'y aalis, marami pang totoong gagawin akong mga bagay-bagay. Natapos na ang pinacamahalaga ng paghapon, kaunti lamang kung ako'y uminom ng alak at bahagya na tumitikim ako ng mga likor. Mga ginoo, matungkol nawa ang lahat sa Espanya at Pilipinas!

At ininom ang isang kopitang alak na hanggang sa sandaling iyo'y hindi sinasalang. Tinularan siya ng Teniente, ngunit hindi nagsasabi ng ano man.

—Huwag po kayong umalis!—ang ibinulong sa kanya, ni Kapitang Tiago.—Darating na si Maria Clara: sinundo siya ni Isabel. Paririto ang sa bayang bagong kura, na santong tunay.

—Paririto ako bukas bago ako umalis. Ngayo'y may gagawin akong mahalagang pagdalaw.

At yumao. Samantala'y nagluluwal ng sama ng loob ang pransiskano.

—Nakita na ninyo?—ang sinasabi niya sa binatang mapula ang buhok na ipinagkukukumpas ang kutsilyo ng himagas. Iya'y sa pagmamataas! Hindi nila maipagpaumanhing sila'y mapagwikaan ng kura! Ang akala nila'y mga taong may kahulugan na! Iyan ang masamang nakukuha ng pagpapadala sa Europa ng mga bata! Dapat ipagbawal iyan ng gobyerno.

—At ang tenyente?—ani Doña Victorinang nakikikampi sa pransiskano—sa boong gabing ito'y hindi inalis ang pagkukunot ng pag-itan ng kanyang mga kilay; magaling at tayo'y iniwan! Matanda na'y tenyente pa hangga ngayon!

Hindi malimutan ng ginoong babae ang pagkakabanggit sa mga kulot ng kanyang buhok at ang pagkakayapak sa "enkanyonado" ng kanyang mga "enagwa."

Nang gabing yao'y kasama ng mga iba't ibang bagay na isinusulat ng binatang mapula ang buhok sa kanyang librong "Estudios Coloniales," ang sumusunod: "Kung ano't makahihilahil sa kasayahan ng isang piging ang isang liig at isang pakpak sa pinggan ng tinola." At kasama ng mga iba't ibang paunawa ang mga ganito:—"Ang taong lalong walang kabuluhan sa Pilipinas sa isang hapunan o kasayahan ay ang nagpapahapon o nagpapapista: makapagpapasimula sa pagpapalayas sa may bahay at mananatili ang lahat sa boong kapanatagan."—"Sa mga kalagayan ngayon ng mga bagay bagay, halos ay isang kagalingang sa kanila'y gagawin ang huwag paalisin sa kanilang lupain ang mga Pilipino, at huwag man lamang turuan silang bumasa"....

---

Orihinal
Ang Hapunan

---

Jele jele bago quiere,

Tila mandîn totoong lumiligaya si Fr. Sibyla: tahimic na lumalacad at hindî na námamasid sa canyáng nang̃ing̃ilis at manipís na mg̃a labì ang pagpapawaláng halagá; hanggáng sa marapating makipagusap sa pilay na si doctor De Espadaña, na sumásagot ng̃ putól-putól na pananalitâ, sa pagcát siya'y may pagcá utál. Cagulatgulat ang samâ ng̃ loob ng̃ franciscano, sinisicaran ang mg̃a sillang nacahahadláng sa canyáng nilalacaran, at hanggáng sa sinicó ang isáng cadete. Hindî nagkikikibô ang teniente; nagsasalitaán ng̃ masayá ang ibá at caniláng pinupuri ang cabutiha't casaganàan ng̃ haying pagcain. Pinacunot ni Doña Victorina, gayón man, ang canyáng ilóng; ng̃uni't caracaraca'y luming̃óng malakí ang gálit, cawang̃is ng̃ natapacang ahas: mangyari'y natuntung̃an ng̃ teniente ang "cola" ng̃ canyáng pananamít.

—Datapuwa't ¿walâ pô bâ, cayóng mg̃a matá?—anyá.

—Mayroon pô, guinoong babae, at dalawáng lalóng magalíng cay sa mg̃a matá ninyó; datapowa't pinagmámasdan co pô iyang inyóng mg̃a culót ng̃ buhóc—ang itinugón ng̃ militar na iyong hindî totoong mápagparayâ sa babae, at sacâ lumayô.

Bagá man hindî sinasadya'y capuwâ tumung̃o ang dalawáng fraile sa dúyo ó ulunán ng̃ mesa, marahil sa pagca't siyáng pinagcaratihan nilá at nangyari ng̃â ang mahíhintay, na tulad sa nang̃agpapang̃agaw sa isáng cátedra: pinupuri sa mg̃a pananalitâ ang mg̃a carapatán at cataásan ng̃ ísip ng̃ mg̃a capang̃agáw; datapua't pagdaca'y ipinakikilala ang pabaligtad, at nang̃ag-úung̃ol at nang̃ag-uupasalà cung hindî silá ang macapagtamó ng̃ caniláng hang̃ád.

—¡Ucol pô sa inyó, Fr. Dámaso!

—¡Ucol pô sa inyó, Fr. Sibyla!

—Cayo ang lalong unang cakilala sa bahay na itó ... confesor ng̃ nasirang may bahay na babae, ang lalong may gulang, may carapatán at may capangyarihan....

—¡Matandáng matanda'y hindî pa naman!—ng̃uni't cayo pô naman ang cura nitong bayan!—ang sagót na matabang ni Fr. Dámasong gayón ma'y hindî binibitiwan ang silla.

—¡Sa pagca't ipinag-uutos pô ninyó'y acó'y sumusunod!—ang iniwacás ni Fr. Sibyla.

—¡Aco'y hindî nag-uutos!—ang itinutol ng̃ franciscano—¡aco'y hindî nag-uutos!

Umuupô na sana si Fr. Sibylang hindî pinápansin ang mg̃a pagtutol na iyón, ng̃ macasalubong ng̃ canyang mg̃a matá ang mg̃a matá ng̃ teniente. Ang lalong mataas na oficial sa Filipinas, ayon sa caisipán ng̃ mg̃a fraile, ay totoong malakí ang cababaan sa isáng uldog na tagapaglútò ng̃ pagcain. "Cedant arma togæ", ani Cicerón sa Senado; "cedant arma cotae" anang mg̃a fraile sa Filipinas. Datapuwa't mapitagan si Fr. Sibyla, caya't nagsalitâ:

—Guinoong teniente, dito'y na sa mundo po tayo at walâ sa sambahan; nararapat po sa inyo ang umupô rito.

Datapuwa't ayon sa anyô ng̃ canyang pananalita'y sa canya rin nauucol ang upuang iyón, cahi't na sa mundo. Ang teniente, dahil yatà ng̃ siya'y howag magpacagambalà, ó ng̃ huwag siyang umupô sa guitnâ ng̃ dalawáng fraile, sa maiclíng pananalita'y sinabing áyaw siyang umupô roon.

Alín man sa tatlóng iyo'y hindî nacaalaala sa may bahay. Nakita ni Ibarrang nanonood ng̃ boong galác at nacang̃itî sa mg̃a pagpapalamang̃ang iyón sa upuan ang may bahay.

—¡Bakit pô, Don Santiago! ¿hindi pô bâ cayó makikisalo sa amin?—ani Ibarra.

Ng̃uni't sa lahat ng̃ mg̃a upuan ay may mg̃a tao na. Hindî cumacain si Lúculo sa bahay ni Lúculo.

—¡Tumahimic pô cayó! howag cayóng tumindîg!—ani Capitang Tiago, casabay ng̃ pagdidíin sa balicat ni Ibarra. Cayâ pa namán gumágawâ ang pagdiriwáng na ito'y sa pagpapasalamat sa mahál na Vírgen sa inyóng pagdatíng. Nagpagawâ acó ng̃ "tinola" dahil sa inyó't marahil malaon ng̃ hindî ninyó nátiticiman.

Dinalá sa mesa ang isáng umáasong malaking "fuente". Pagcatapos maibulóng ng̃ dominico ang "Benedícte" na halos walâ sino mang natutong sumagot, nagpasimulâ ng̃ pamamahagui ng̃ laman ng̃ fuenteng iyon. Ng̃uni't ayawan cung sa isáng pagcalibáng ó iba cayáng bagay, tumamà cay párì Dámaso ang isáng pinggang sa guitnâ ng̃ maraming úpo at sabáw ay lumálang̃oy ang isáng hubád na líig at isáng matigás na pacpác ng̃ inahíng manóc, samantalang cumacain ang ibá ng̃ mg̃a hità at dibdíb, lalong lalò na si Ibarra, na nagcapalad mapatamà sa canyá ang mg̃a atáy, balonbalonan at ibá, pang masasaráp na lamáng loob ng̃ inahíng manóc. Nakita ng̃ franciscano ang lahát ng̃ itó, dinurog ang mg̃a úpo, humigop ng̃ cauntíng sabáw, pinatunóg ang cuchara sa paglalagáy at bigláng itinulac ang pingga't inilayô sa canyáng harapán. Nalílibang namáng totoo ang dominico sa pakikipagsalitàan sa binatang mapulá ang buhóc.

—¿Gaano pong panahóng nápaalis cayó sa lupaíng ito?—ang tanóng ni Laruja cay Ibarra.

—Pitóng taón halos.

—!Aba! ¿cung gayó'y marahil, nalimutan na ninyó ang lupaíng ito?

—Baligtád pô; bagá man ang kinaguisnan cong lupa'y tila mandin linilimot na acó, siyá'y laguì cong inaalaala.

—¿Anó po ang íbig ninyóng sabihin?—ang tanóng ng̃ mapuláng buhóc.

—Ibig cong sabíhing may isang taón na ng̃ayóng hindî aco tumátangap ng̃ ano mang balità tungcol sa bayang itó, hanggang sa ang nacacatulad co'y ang isang dî tagaritong hindî man lamang nalalaman cung cailan at cung paano ang pagcamatay ng̃ canyang ama.

—¡Ah!—ang biglang sinabi, ng̃ teniente.

—At ¿saan naroon pô cayo at hindî cayo tumelegrama?—ang tanong ni Doña Victorina.—Tumelegrama cami sa "Peñinsula" ng̃ cami'y pacasal.

—Guinoong babae; nitong huling dalawang tao'y doroon aco sa dacong ibabâ ng̃ Europa, sa Alemania at sacâ sa Colonia rusa.

Minagaling ng̃ Doctor De Espadaña, na hanggá ng̃ayo'y hindî nang̃ang̃ahás magsalitâ, ang magsabi ng̃ cauntî:

—Na ... na ... nakilala co sa España ang isang polacong tagá, Va ... Varsovia, na ang pang̃ala'y Stadtnitzki, cung hindî masamâ ang aking pagcatandâ; ¿hindî pô bâ ninyó siya nakikita?—ang tanong na totoong kimî at halos namumula sa cahihiyan.

—Marahil pô—ang matamís na sagót ni Ibarra—ng̃uni't sa sandalîng itó'y hindî ko naaalaala siyá.

—¡Aba, hindî siyá maaring ma ... mapagcamal-an sa iba!—ang idinugtóng ng̃ Doctor na lumacás ang loob.—Mapulá ang canyáng buhóc at totoong masamáng mang̃astílà.

—Mabubuting mg̃a pagcacakilalanan; ng̃uni't doo'y sa casaliwàang palad ay hindî aco nagsasalitâ ng̃ isa man lamang wicang castílà, liban na lamang sa ilang mg̃a consulado.

—At ¿paano ang inyóng guinágawang pamumuhay?—ang tanong ni Doña Victorinang nagtátaca.

—Guinagamit co pô ang wícà ng̃ lupaíng aking pinaglálacbayán, guinoong babae.

—¿Marunong po bâ naman cayo ng̃ inglés?—ang tanong ng̃ dominicong natira sa Hongkong at totoong marunong ng̃ "Pidggin-English", iyang halo-halong masamáng pananalitâ ng̃ wicà ni Shakespeare ng̃ anác ng̃ Imperio Celeste.

—Natira acóng isang taón sa Inglaterra, sa casamahán ng̃ mg̃a táong inglés lamang ang sinásalitâ.

—At ¿alín ang lupaíng lalong naibigan pô ninyó sa Europa?—ang tanóng ng̃ binatang mapulá ang buhóc.

—Pagcatapos ng̃ España, na siyang pang̃alawá cong Báyan, alín man sa mg̃a lupaín ng̃ may calayâang Europa.

—At cayó pong totoong maraming nalacbáy ... sabihin ninyó, ¿anó pô bâ ang lalong mahalagáng bagay na inyong nakita?—ang tanóng ni Laruja.

Wari'y nag-isíp-ísíp si Ibarra.

—Mahalagáng bagay, ¿sa anóng cauculán?

—Sa halimbawà ... tungcól sa pamumuhay ng̃ mg̃a báyan ... sa búhay ng̃ pakikipanayám, ang lácad ng̃ pamamahalà ng̃ báyan, ang úcol sa religión, ang sa calahatán, ang catás, ang cabooan....

Malaong nagdidilidili si Ibarra.

—Ang catotohanan, bágay na ipangguilalás sa mg̃a báyang iyan, cung ibubucod ang sariling pagmamalakí ng̃ bawa't isá sa canyáng nación.... Bago co paroonan ang isáng lupain, pinagsisicapan cong matalós ang canyáng historia, ang canyáng Exodo cung mangyayaring masabi co itó, at pagcatapos ang nasusunduan co'y ang dapat mangyari: nakikita cong ang iguiniguinhawa ó ipinaghihirap ng̃ isáng baya'y nagmúmulâ sa canyáng mg̃a calayâan ó mg̃a cadilimán ng̃ isip, at yamang gayó'y nanggagaling sa mg̃a pagpapacahirap ng̃ mg̃a namamayan sa icágagalíng ng̃ calahatán, ó ang sa canilang mg̃a magugulang na pagca walang ibáng iniibig at pinagsusumakitan cung dî ang sariling caguinhawahan.

—At ¿walâ ca na bagáng nakita cung dî iyán lámang?—ang itinanóng na nagtátawa ng̃ palibác ng̃ franciscano, na mulâ ng̃ pasimulàan ang paghapon ay hindî nagsásalita ng̃ anó man, marahil sa pagcá't siya'y nalilibang sa pagcain; hindî carapatdapat na iwaldás mo ang iyong cayamanan upang walâ cang maalaman cung dî ang bábahagyang bagay na iyán! ¡Sino mang musmós sa escuelaha'y nalalaman iyán!

Nápating̃ín na lamang sa canyá si Ibarra't hindî maalaman cung anô ang sasabihin; ang mg̃a iba'y nang̃agtiting̃inan sa pagkatacá at nang̃ang̃anib na magcaroon ng̃ caguluhan.—Nagtátapos na ang paghapon, ang "cagalang̃án pô ninyo'y busóg na"—ang isásagot sana ng̃ binatà; ng̃uni't nagpiguil at ang sinabi na lamang ay ang sumúsunod:

—Mg̃a guinoo; huwág cayóng magtátaca ng̃ pagsasalitang casambaháy sa akin ng̃ aming dating cura; ganyán ang pagpapalagáy niyá sa akin ng̃ acó'y musmós pa, sa pagcá't sa canyá'y para ring hindî nagdaraan ang mg̃a taón; datapowa't kinikilala cong utang na loob, sa pagcá't nagpapaalaala sa aking lubós niyóng mg̃a áraw na madalás pumaparoon sa aming báhay ang "canyáng cagalang̃án", at canyáng pinaúunlacan ang pakikisalo sa pagcain sa mesa ng̃ aking amá.

Sinulyáp ng̃ dominico ang franciscano na nang̃ang̃atal. Nagpatuloy ng̃ pananalitâ si Ibarra at nagtindíg:

—Itulot ninyó sa aking acó'y umalís na, sa pagcá't palibhasa'y bago acóng datíng at dahil sa búcas din ay aco'y áalis, marami pang totoong gágawín acóng mg̃a bágay-bágay. Natapos na ang pinacamahalagá ng̃ paghapon, cauntî lamang cung aco'y uminóm ng̃ alac at bahagyâ na tumítikim acó ng̃ mg̃a licor. ¡Mg̃a guinoo, mátungcol nawâ ang lahát sa España at Filipinas!

At ininóm ang isáng copitang alac na hanggáng sa sandalíng iyó'y hindî sinásalang. Tinularan siyá ng̃ Teniente, ng̃uni't hindî nagsasabi ng̃ anó man.

—¡Howág pô cayóng umalís!—ang ibinulóng sa canyá, ni Capitang Tiago.—Dárating na si María Clara: sinundô siyá ni Isabel. Paririto ang sa báyang bágong cura, na santong tunay.

—¡Paririto acó búcas bago acó umalís. Ng̃ayo'y may gágawin acóng mahalagáng pagdalaw.

At yumao. Samantala'y nagluluwal ng̃ samâ ng̃ loob ang franciscano.

—¿Nakita na ninyó?—ang sinasabi niyá sa binatang mapulá ang buhóc na ipinagcucucumpas ang cuchillo ng̃ himagas. ¡Iyá'y sa pagmamataas! ¡Hindî nilá maipagpaumanhíng silá'y mapagwicaan ng̃ cura! ¡Ang acalà nilá'y mg̃a taong may cahulugán na! ¡Iyán ang masamáng nacucuha ng̃ pagpapadalá sa Europa ng̃ mg̃a bátà! Dapat ipagbawal iyán ng̃ gobierno.

—At ¿ang teniente?—ani Doña Victorinang nakikicampí sa franciscano—¡sa boong gabíng ito'y hindî inalís ang pagcucunót ng̃ pag-itan ng̃ canyáng mg̃a kilay; magalíng at tayo'y iniwan! ¡Matandâ na'y teniente pa hanggá ng̃ayón!

Hindî malimutan ng̃ guinoong babae ang pagcacabangguít sa mg̃a culót ng̃ canyáng buhóc at ang pagcacayapac sa "encañonado" ng̃ canyáng mg̃a "enagua."

Ng̃ gabíng yaó'y casama ng̃ mg̃a ibá't ibáng bagay na isinusulat ng̃ binatang mapulá ang buhóc sa canyáng librong "Estudios Coloniales," ang sumúsunod: "Cung anó't macahihilahil sa casayahan ng̃ isáng piguíng ang isáng liig at isáng pacpác sa pinggán ng̃ tinola." At casama ng̃ mg̃a iba't ibáng paunáwà ang mg̃a ganitó:—"Ang taong lalong waláng cabuluhán sa Filipinas sa isáng hapunan ó casayahan ay ang nagpapahapon ó nagpapafiesta: macapagpapasimulâ sa pagpapalayas sa may bahay at mananatili ang lahát sa boong capanatagán."—"Sa mg̃a calagayan ng̃ayón ng̃ mg̃a bagay bagay, halos ay isáng cagaling̃ang sa canilá'y gágawin ang huwág paalisín sa caniláng lupaín ang mg̃a filipino, at huwág man lamang turúan siláng bumasa"....

Teksto (Baybayin)

---

ᜀᜅ᜔ ᜑᜉᜓᜈᜈ᜔

---

Jele jele ᜊᜄᜓ quiere,

ᜆᜒᜎ ᜋᜈ᜔ᜇᜒᜈ᜔ ᜆᜓᜆᜓᜂᜅ᜔ ᜎᜓᜋᜒᜎᜒᜄᜌ ᜐᜒ ᜉᜇ᜔ᜇᜒ ᜐᜒᜊ᜔ᜌ᜔ᜎ: ᜆᜑᜒᜋᜒᜃ᜔ ᜈ ᜎᜓᜋᜎᜃᜇ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜈ ᜈᜋᜋᜐᜒᜇ᜔ ᜐ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜈᜅᜒᜅᜒᜎᜒᜐ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜋᜈᜒᜉᜒᜐ᜔ ᜈ ᜋᜅ ᜎᜊᜒ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜏᜎᜅ᜔ ᜑᜎᜄ; ᜑᜅ᜔ᜄᜅ᜔ ᜐ ᜋᜇᜉᜆᜒᜅ᜔ ᜋᜃᜒᜉᜄᜓᜐᜉ᜔ ᜐ ᜉᜒᜎᜌ᜔ ᜈ ᜐᜒ ᜇᜓᜃ᜔ᜆᜓᜇ᜔ ᜇᜒ ᜁᜐ᜔ᜉᜇᜈᜒᜌ, ᜈ ᜐᜓᜋᜐᜄᜓᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜉᜓᜆᜓᜎ᜔-ᜉᜓᜆᜓᜎ᜔ ᜈ ᜉᜈᜈᜎᜒᜆ, ᜐᜉᜄ᜔ᜃᜆ᜔ ᜐᜒᜌ'ᜌ᜔ ᜋᜌ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃ-ᜂᜆᜎ᜔. ᜃᜄᜓᜎᜆ᜔ᜄᜓᜎᜆ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜐᜋ ᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔ ᜅ᜔ ᜉ᜔ᜇᜈ᜔ᜐᜒᜐ᜔ᜃᜈᜓ, ᜐᜒᜈᜒᜐᜒᜃᜇᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜋᜅ ᜐᜒᜎ᜔ᜌᜅ᜔ ᜈᜃᜑᜑᜇ᜔ᜎᜅ᜔ ᜐ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜈᜒᜎᜎᜃᜇᜈ᜔, ᜀᜆ᜔ ᜑᜅ᜔ᜄᜅ᜔ ᜐ ᜐᜒᜈᜒᜃᜓ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜃᜇᜒᜆᜒ. ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜈᜄ᜔ᜃᜒᜃᜒᜃᜒᜊᜓ ᜀᜅ᜔ ᜆᜒᜈ᜔ᜌᜒᜈ᜔ᜆᜒ; ᜈᜄ᜔ᜐᜐᜎᜒᜆᜀᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜐᜌ ᜀᜅ᜔ ᜁᜊ ᜀᜆ᜔ ᜃᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜉᜒᜈᜓᜉᜓᜇᜒ ᜀᜅ᜔ ᜃᜊᜓᜆᜒᜑ'ᜆ᜔ ᜃᜐᜄᜈᜀᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜑᜌᜒᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜁᜈ᜔. ᜉᜒᜈᜃᜓᜈᜓᜆ᜔ ᜈᜒ ᜇᜓᜈᜒᜌ ᜊᜒcᜆᜓᜇᜒᜈ, ᜄᜌᜓᜈ᜔ ᜋᜈ᜔, ᜀᜅ᜔ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜁᜎᜓᜅ᜔; ᜅᜓᜈᜒᜆ᜔ ᜃᜇᜃ-ᜇᜃ'ᜌ᜔ ᜎᜓᜋᜒᜅᜓᜅ᜔ ᜋᜎᜃᜒ ᜀᜅ᜔ ᜄᜎᜒᜆ᜔, ᜃᜏᜅᜒᜐ᜔ ᜅ᜔ ᜈᜆᜉᜃᜅ᜔ ᜀᜑᜐ᜔: ᜋᜅ᜔ᜌᜇᜒ'ᜌ᜔ ᜈᜆᜓᜈ᜔ᜆᜓᜅᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜆᜒᜈ᜔ᜌᜒᜈ᜔ᜆᜒ ᜀᜅ᜔ "ᜃᜓᜎ" ᜅ᜔ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜉᜈᜈᜋᜒᜆ᜔.

—ᜇᜆᜉ᜔ᜏᜆ᜔ ᜏᜎ ᜉᜓ ᜊ, ᜃᜌᜓᜅ᜔ ᜋᜅ ᜋᜆ?—ᜀᜈ᜔ᜌ.

—ᜋᜌ᜔ᜇᜓᜂᜈ᜔ ᜉᜓ, ᜄᜒᜈᜓᜂᜅ᜔ ᜊᜊᜁ, ᜀᜆ᜔ ᜇᜎᜏᜅ᜔ ᜎᜎᜓᜅ᜔ ᜋᜄᜎᜒᜅ᜔ ᜃᜌ᜔ ᜐ ᜋᜅ ᜋᜆ ᜈᜒᜈ᜔ᜌᜓ; ᜇᜆᜉ᜔ᜏᜆ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜋᜋᜐ᜔ᜇᜈ᜔ ᜃᜓ ᜉᜓ ᜁᜌᜅ᜔ ᜁᜈ᜔ᜌᜓᜅ᜔ ᜋᜅ ᜃᜓᜎᜓᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔—ᜀᜅ᜔ ᜁᜆᜒᜈᜓᜄᜓᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜒᜎᜒᜆᜇ᜔ ᜈ ᜁᜌᜓᜅ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜆᜓᜆᜓᜂᜅ᜔ ᜋᜉᜄ᜔ᜉᜇᜌ ᜐ ᜊᜊᜁ, ᜀᜆ᜔ ᜐᜃ ᜎᜓᜋᜌᜓ.

ᜊᜄ ᜋᜈ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜐᜒᜈᜐᜇ᜔ᜌ'ᜌ᜔ ᜃᜉ᜔ᜏ ᜆᜓᜋᜓᜅᜓ ᜀᜅ᜔ ᜇᜎᜏᜅ᜔ ᜉ᜔ᜇᜌ᜔ᜎᜒ ᜐ ᜇᜓᜌᜓ ᜂ ᜂᜎᜓᜈᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜒᜐ, ᜋᜇᜑᜒᜎ᜔ ᜐᜉᜄ᜔ᜃᜆ᜔ ᜐᜒᜌᜅ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜃᜇᜆᜒᜑᜈ᜔ ᜈᜒᜎ ᜀᜆ᜔ ᜈᜅ᜔ᜌᜇᜒ ᜅ ᜀᜅ᜔ ᜋᜑᜒᜑᜒᜈ᜔ᜆᜌ᜔, ᜈ ᜆᜓᜎᜇ᜔ ᜐ ᜈᜅᜄ᜔ᜉᜉᜅᜄᜏ᜔ ᜐ ᜁᜐᜅ᜔ ᜃᜆᜒᜇ᜔ᜇ: ᜉᜒᜈᜓᜉᜓᜇᜒ ᜐ ᜋᜅ ᜉᜈᜈᜎᜒᜆ ᜀᜅ᜔ ᜋᜅ ᜃᜇᜉᜆᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜃᜆᜀᜐᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜁᜐᜒᜉ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜅ ᜃᜉᜅᜄᜏ᜔; ᜇᜆᜉ᜔ᜏᜆ᜔ ᜉᜄ᜔ᜇᜃ'ᜌ᜔ ᜁᜉᜒᜈᜃᜒᜃᜒᜎᜎ ᜀᜅ᜔ ᜉᜊᜎᜒᜄ᜔ᜆᜇ᜔, ᜀᜆ᜔ ᜈᜅᜄ᜔-ᜂᜂᜅᜓᜎ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜈᜅᜄ᜔-ᜂᜂᜉᜐᜎ ᜃᜓᜅ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜐᜒᜎ ᜀᜅ᜔ ᜋᜃᜉᜄ᜔ᜆᜋᜓ ᜅ᜔ ᜃᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜑᜅᜇ᜔.

—ᜂᜃᜓᜎ᜔ ᜉᜓ ᜐ ᜁᜈ᜔ᜌᜓ, ᜉᜇ᜔ᜇᜒ ᜇᜋᜐᜓ!

—ᜂᜃᜓᜎ᜔ ᜉᜓ ᜐ ᜁᜈ᜔ᜌᜓ, ᜉᜇ᜔ᜇᜒ ᜐᜒᜊ᜔ᜌ᜔ᜎ!

—ᜃᜌᜓ ᜀᜅ᜔ ᜎᜎᜓᜅ᜔ ᜂᜈᜅ᜔ ᜃᜃᜒᜎᜎ ᜐ ᜊᜑᜌ᜔ ᜈ ᜁᜆᜓ ... ᜃᜓᜈ᜔ᜉᜒᜐᜓᜇ᜔ ᜅ᜔ ᜈᜐᜒᜇᜅ᜔ ᜋᜌ᜔ ᜊᜑᜌ᜔ ᜈ ᜊᜊᜁ, ᜀᜅ᜔ ᜎᜎᜓᜅ᜔ ᜋᜌ᜔ ᜄᜓᜎᜅ᜔, ᜋᜌ᜔ ᜃᜇᜉᜆᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜋᜌ᜔ ᜃᜉᜅ᜔ᜌᜇᜒᜑᜈ᜔....

—ᜋᜆᜈ᜔ᜇᜅ᜔ ᜋᜆᜈ᜔ᜇ'ᜌ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜉ ᜈᜋᜈ᜔!—ᜅᜓᜈᜒᜆ᜔ ᜃᜌᜓ ᜉᜓ ᜈᜋᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜓᜇ ᜈᜒᜆᜓᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔!—ᜀᜅ᜔ ᜐᜄᜓᜆ᜔ ᜈ ᜋᜆᜊᜅ᜔ ᜈᜒ ᜉᜇ᜔ᜇᜒ ᜇᜋᜐᜓᜅ᜔ ᜄᜌᜓᜈ᜔ ᜋ'ᜌ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜊᜒᜈᜒᜊᜒᜆᜒᜏᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜐᜒᜎ᜔ᜌ.

—ᜐᜉᜄ᜔ᜃᜆ᜔ ᜁᜉᜒᜈᜄ᜔-ᜂᜂᜆᜓᜐ᜔ ᜉᜓ ᜈᜒᜈ᜔ᜌᜓ'ᜌ᜔ ᜀᜃᜓ'ᜌ᜔ ᜐᜓᜋᜓᜐᜓᜈᜓᜇ᜔!—ᜀᜅ᜔ ᜁᜈᜒᜏᜃᜐ᜔ ᜈᜒ ᜉᜇ᜔ᜇᜒ ᜐᜒᜊ᜔ᜌ᜔ᜎ.

—ᜀᜃᜓ'ᜌ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜈᜄ᜔-ᜂᜂᜆᜓᜐ᜔!—ᜀᜅ᜔ ᜁᜆᜒᜈᜓᜆᜓᜎ᜔ ᜅ᜔ ᜉ᜔ᜇᜈ᜔ᜐᜒᜐ᜔ᜃᜈᜓ—ᜀᜃᜓ'ᜌ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜈᜄ᜔-ᜂᜂᜆᜓᜐ᜔!

ᜂᜋᜓᜂᜉᜓ ᜈ ᜐᜈ ᜐᜒ ᜉᜇ᜔ᜇᜒ ᜐᜒᜊ᜔ᜌ᜔ᜎᜅ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜉᜒᜈᜉᜈ᜔ᜐᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜋᜅ ᜉᜄ᜔ᜆᜓᜆᜓᜎ᜔ ᜈ ᜁᜌᜓᜈ᜔, ᜅ᜔ ᜋᜃᜐᜎᜓᜊᜓᜅ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜋᜅ ᜋᜆ ᜀᜅ᜔ ᜋᜅ ᜋᜆ ᜅ᜔ ᜆᜒᜈ᜔ᜌᜒᜈ᜔ᜆᜒ. ᜀᜅ᜔ ᜎᜎᜓᜅ᜔ ᜋᜆᜀᜐ᜔ ᜈ ᜂᜉᜒᜐ᜔ᜌᜎ᜔ ᜐ ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜐ᜔, ᜀᜌᜓᜈ᜔ ᜐ ᜃᜁᜐᜒᜉᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜅ ᜉ᜔ᜇᜌ᜔ᜎᜒ, ᜀᜌ᜔ ᜆᜓᜆᜓᜂᜅ᜔ ᜋᜎᜃᜒ ᜀᜅ᜔ ᜃᜊᜊᜀᜈ᜔ ᜐ ᜁᜐᜅ᜔ ᜂᜎ᜔ᜇᜓᜄ᜔ ᜈ ᜆᜄᜉᜄ᜔ᜎᜓᜆᜓ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜁᜈ᜔. "Cᜁᜇᜈ᜔ᜆ᜔ ᜀᜇ᜔ᜋ ᜆᜓᜄ᜔æ", ᜀᜈᜒ Cᜁcᜁᜇᜓᜈ᜔ ᜐ ᜐᜒᜈᜇᜓ; "cᜁᜇᜈ᜔ᜆ᜔ ᜀᜇ᜔ᜋ ᜃᜓᜆᜁ" ᜀᜈᜅ᜔ ᜋᜅ ᜉ᜔ᜇᜌ᜔ᜎᜒ ᜐ ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜐ᜔. ᜇᜆᜉ᜔ᜏᜆ᜔ ᜋᜉᜒᜆᜄᜈ᜔ ᜐᜒ ᜉᜇ᜔ᜇᜒ ᜐᜒᜊ᜔ᜌ᜔ᜎ, ᜃᜌ'ᜆ᜔ ᜈᜄ᜔ᜐᜎᜒᜆ:

—ᜄᜒᜈᜓᜂᜅ᜔ ᜆᜒᜈ᜔ᜌᜒᜈ᜔ᜆᜒ, ᜇᜒᜆᜓ'ᜌ᜔ ᜈ ᜐ ᜋᜓᜈ᜔ᜇᜓ ᜉᜓ ᜆᜌᜓ ᜀᜆ᜔ ᜏᜎ ᜐ ᜐᜋ᜔ᜊᜑᜈ᜔; ᜈᜇᜇᜉᜆ᜔ ᜉᜓ ᜐ ᜁᜈ᜔ᜌᜓ ᜀᜅ᜔ ᜂᜋᜓᜉᜓ ᜇᜒᜆᜓ.

ᜇᜆᜉ᜔ᜏᜆ᜔ ᜀᜌᜓᜈ᜔ ᜐ ᜀᜈ᜔ᜌᜓ ᜅ᜔ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜉᜈᜈᜎᜒᜆ'ᜌ᜔ ᜐ ᜃᜈ᜔ᜌ ᜇᜒᜈ᜔ ᜈᜂᜂᜃᜓᜎ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜂᜉᜓᜀᜅ᜔ ᜁᜌᜓᜈ᜔, ᜃᜑᜒᜆ᜔ ᜈ ᜐ ᜋᜓᜈ᜔ᜇᜓ. ᜀᜅ᜔ ᜆᜒᜈ᜔ᜌᜒᜈ᜔ᜆᜒ, ᜇᜑᜒᜎ᜔ ᜌᜆ ᜅ᜔ ᜐᜒᜌ'ᜌ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜋᜄ᜔ᜉᜃᜄᜋ᜔ᜊᜎ, ᜂ ᜅ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜐᜒᜌᜅ᜔ ᜂᜋᜓᜉᜓ ᜐ ᜄᜒᜆ᜔ᜈ ᜅ᜔ ᜇᜎᜏᜅ᜔ ᜉ᜔ᜇᜌ᜔ᜎᜒ, ᜐ ᜋᜁᜃ᜔ᜎᜒᜅ᜔ ᜉᜈᜈᜎᜒᜆ'ᜌ᜔ ᜐᜒᜈᜊᜒᜅ᜔ ᜀᜌᜏ᜔ ᜐᜒᜌᜅ᜔ ᜂᜋᜓᜉᜓ ᜇᜓᜂᜈ᜔.

ᜀᜎᜒᜈ᜔ ᜋᜈ᜔ ᜐ ᜆᜆ᜔ᜎᜓᜅ᜔ ᜁᜌᜓ'ᜌ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜈᜃᜀᜎᜀᜎ ᜐ ᜋᜌ᜔ ᜊᜑᜌ᜔. ᜈᜃᜒᜆ ᜈᜒ ᜁᜊᜇᜅ᜔ ᜈᜈᜓᜈᜓᜂᜇ᜔ ᜅ᜔ ᜊᜓᜂᜅ᜔ ᜄᜎᜃ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜈᜃᜅᜒᜆᜒ ᜐ ᜋᜅ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜎᜋᜅᜅ᜔ ᜁᜌᜓᜈ᜔ ᜐ ᜂᜉᜓᜀᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜋᜌ᜔ ᜊᜑᜌ᜔.

—ᜊᜃᜒᜆ᜔ ᜉᜓ, ᜇᜓᜈ᜔ ᜐᜈ᜔ᜆᜒᜀᜄᜓ! ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜉᜓ ᜊ ᜃᜌᜓ ᜋᜃᜒᜃᜒᜐᜎᜓ ᜐ ᜀᜋᜒᜈ᜔?—ᜀᜈᜒ ᜁᜊᜇ.

ᜅᜓᜈᜒᜆ᜔ ᜐ ᜎᜑᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜅ ᜂᜉᜓᜀᜈ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜋᜌ᜔ ᜋᜅ ᜆᜂ ᜈ. ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜃᜓᜋᜃᜁᜈ᜔ ᜐᜒ ᜎᜓcᜂᜎᜓ ᜐ ᜊᜑᜌ᜔ ᜈᜒ ᜎᜓcᜂᜎᜓ.

—ᜆᜓᜋᜑᜒᜋᜒᜃ᜔ ᜉᜓ ᜃᜌᜓ! ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜃᜌᜓᜅ᜔ ᜆᜓᜋᜒᜈ᜔ᜇᜒᜄ᜔!—ᜀᜈᜒ ᜃᜉᜒᜆᜅ᜔ ᜆᜒᜀᜄᜓ, ᜃᜐᜊᜌ᜔ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜇᜒᜇᜒᜁᜈ᜔ ᜐ ᜊᜎᜒᜃᜆ᜔ ᜈᜒ ᜁᜊᜇ. ᜃᜌ ᜉ ᜈᜋᜈ᜔ ᜄᜓᜋᜄᜏ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜇᜒᜇᜒᜏᜅ᜔ ᜈ ᜁᜆᜓ'ᜌ᜔ ᜐ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜐᜎᜋᜆ᜔ ᜐ ᜋᜑᜎ᜔ ᜈ ᜊᜒᜇ᜔ᜄᜒᜈ᜔ ᜐ ᜁᜈ᜔ᜌᜓᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜇᜆᜒᜅ᜔. ᜈᜄ᜔ᜉᜄᜏ ᜀᜃᜓ ᜅ᜔ "ᜆᜒᜈᜓᜎ" ᜇᜑᜒᜎ᜔ ᜐ ᜁᜈ᜔ᜌᜓ'ᜆ᜔ ᜋᜇᜑᜒᜎ᜔ ᜋᜎᜂᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜈᜒᜈ᜔ᜌᜓ ᜈᜆᜒᜆᜒᜃᜒᜋᜈ᜔.

ᜇᜒᜈᜎ ᜐ ᜋᜒᜐ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜂᜋᜀᜐᜓᜅ᜔ ᜋᜎᜃᜒᜅ᜔ "ᜉᜓᜁᜈ᜔ᜆᜒ". ᜉᜄ᜔ᜃᜆᜉᜓᜐ᜔ ᜋᜁᜊᜓᜎᜓᜅ᜔ ᜅ᜔ ᜇᜓᜋᜒᜈᜒᜃᜓ ᜀᜅ᜔ "ᜊᜒᜈᜒᜇᜒcᜆᜒ" ᜈ ᜑᜎᜓᜐ᜔ ᜏᜎ ᜐᜒᜈᜓ ᜋᜅ᜔ ᜈᜆᜓᜆᜓᜅ᜔ ᜐᜓᜋᜄᜓᜆ᜔, ᜈᜄ᜔ᜉᜐᜒᜋᜓᜎ ᜅ᜔ ᜉᜋᜋᜑᜄᜒ ᜅ᜔ ᜎᜋᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜉ᜔ᜏᜒᜈ᜔ᜆᜒᜅ᜔ ᜁᜌᜓᜈ᜔. ᜅᜓᜈᜒᜆ᜔ ᜀᜌᜏᜈ᜔ ᜃᜓᜅ᜔ ᜐ ᜁᜐᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜎᜒᜊᜅ᜔ ᜂ ᜁᜊ ᜃᜌᜅ᜔ ᜊᜄᜌ᜔, ᜆᜓᜋᜋ ᜃᜌ᜔ ᜉᜇᜒ ᜇᜋᜐᜓ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜉᜒᜅ᜔ᜄᜅ᜔ ᜐ ᜄᜒᜆ᜔ᜈ ᜅ᜔ ᜋᜇᜋᜒᜅ᜔ ᜂᜉᜓ ᜀᜆ᜔ ᜐᜊᜏ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜎᜓᜋᜎᜅᜓᜌ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜑᜓᜊᜇ᜔ ᜈ ᜎᜒᜁᜄ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜋᜆᜒᜄᜐ᜔ ᜈ ᜉᜃ᜔ᜉᜃ᜔ ᜅ᜔ ᜁᜈᜑᜒᜅ᜔ ᜋᜈᜓᜃ᜔, ᜐᜋᜈ᜔ᜆᜎᜅ᜔ ᜃᜓᜋᜃᜁᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜊ ᜅ᜔ ᜋᜅ ᜑᜒᜆ ᜀᜆ᜔ ᜇᜒᜊ᜔ᜇᜒᜊ᜔, ᜎᜎᜓᜅ᜔ ᜎᜎᜓ ᜈ ᜐᜒ ᜁᜊᜇ, ᜈ ᜈᜄ᜔ᜃᜉᜎᜇ᜔ ᜋᜉᜆᜋ ᜐ ᜃᜈ᜔ᜌ ᜀᜅ᜔ ᜋᜅ ᜀᜆᜌ᜔, ᜊᜎᜓᜈ᜔ᜊᜎᜓᜈᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜁᜊ, ᜉᜅ᜔ ᜋᜐᜐᜇᜉ᜔ ᜈ ᜎᜋᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔ ᜅ᜔ ᜁᜈᜑᜒᜅ᜔ ᜋᜈᜓᜃ᜔. ᜈᜃᜒᜆ ᜅ᜔ ᜉ᜔ᜇᜈ᜔ᜐᜒᜐ᜔ᜃᜈᜓ ᜀᜅ᜔ ᜎᜑᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜁᜆᜓ, ᜇᜒᜈᜓᜇᜓᜄ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜋᜅ ᜂᜉᜓ, ᜑᜓᜋᜒᜄᜓᜉ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜂᜈ᜔ᜆᜒᜅ᜔ ᜐᜊᜏ᜔, ᜉᜒᜈᜆᜓᜈᜓᜄ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜓᜐᜇ ᜐ ᜉᜄ᜔ᜎᜎᜄᜌ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜊᜒᜄ᜔ᜎᜅ᜔ ᜁᜆᜒᜈᜓᜎᜃ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉᜒᜅ᜔ᜄ'ᜆ᜔ ᜁᜈᜒᜎᜌᜓ ᜐ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜑᜇᜉᜈ᜔. ᜈᜎᜒᜎᜒᜊᜅ᜔ ᜈᜋᜅ᜔ ᜆᜓᜆᜓᜂ ᜀᜅ᜔ ᜇᜓᜋᜒᜈᜒᜃᜓ ᜐ ᜉᜃᜒᜃᜒᜉᜄ᜔ᜐᜎᜒᜆᜀᜈ᜔ ᜐ ᜊᜒᜈᜆᜅ᜔ ᜋᜉᜓᜎ ᜀᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔.

—ᜄᜀᜈᜓ ᜉᜓᜅ᜔ ᜉᜈᜑᜓᜅ᜔ ᜈᜉᜀᜎᜒᜐ᜔ ᜃᜌᜓ ᜐ ᜎᜓᜉᜁᜅ᜔ ᜁᜆᜓ?—ᜀᜅ᜔ ᜆᜈᜓᜅ᜔ ᜈᜒ ᜎᜇᜓᜑ ᜃᜌ᜔ ᜁᜊᜇ.

—ᜉᜒᜆᜓᜅ᜔ ᜆᜂᜈ᜔ ᜑᜎᜓᜐ᜔.

—ᜀᜊ! ᜃᜓᜅ᜔ ᜄᜌᜓ'ᜌ᜔ ᜋᜇᜑᜒᜎ᜔, ᜈᜎᜒᜋᜓᜆᜈ᜔ ᜈ ᜈᜒᜈ᜔ᜌᜓ ᜀᜅ᜔ ᜎᜓᜉᜁᜅ᜔ ᜁᜆᜓ?

—ᜊᜎᜒᜄ᜔ᜆᜇ᜔ ᜉᜓ; ᜊᜄ ᜋᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜒᜈᜄᜒᜐ᜔ᜈᜈ᜔ ᜃᜓᜅ᜔ ᜎᜓᜉ'ᜌ᜔ ᜆᜒᜎ ᜋᜈ᜔ᜇᜒᜈ᜔ ᜎᜒᜈᜒᜎᜒᜋᜓᜆ᜔ ᜈ ᜀᜃᜓ, ᜐᜒᜌ'ᜌ᜔ ᜎᜄᜒ ᜃᜓᜅ᜔ ᜁᜈᜀᜎᜀᜎ.

—ᜀᜈᜓ ᜉᜓ ᜀᜅ᜔ ᜁᜊᜒᜄ᜔ ᜈᜒᜈ᜔ᜌᜓᜅ᜔ ᜐᜊᜒᜑᜒᜈ᜔?—ᜀᜅ᜔ ᜆᜈᜓᜅ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜉᜓᜎᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔.

—ᜁᜊᜒᜄ᜔ ᜃᜓᜅ᜔ ᜐᜊᜒᜑᜒᜅ᜔ ᜋᜌ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜆᜂᜈ᜔ ᜈ ᜅᜌᜓᜅ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜀᜃᜓ ᜆᜓᜋᜆᜅᜉ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜈᜓ ᜋᜅ᜔ ᜊᜎᜒᜆ ᜆᜓᜅ᜔ᜃᜓᜎ᜔ ᜐ ᜊᜌᜅ᜔ ᜁᜆᜓ, ᜑᜅ᜔ᜄᜅ᜔ ᜐ ᜀᜅ᜔ ᜈᜃᜃᜆᜓᜎᜇ᜔ ᜃᜓ'ᜌ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜇᜒ ᜆᜄᜇᜒᜆᜓᜅ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜋᜈ᜔ ᜎᜋᜅ᜔ ᜈᜎᜎᜋᜈ᜔ ᜃᜓᜅ᜔ ᜃᜁᜎᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜃᜓᜅ᜔ ᜉᜀᜈᜓ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜋᜆᜌ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜀᜋ.

—ᜀᜑ᜔!—ᜀᜅ᜔ ᜊᜒᜄ᜔ᜎᜅ᜔ ᜐᜒᜈᜊᜒ, ᜅ᜔ ᜆᜒᜈ᜔ᜌᜒᜈ᜔ᜆᜒ.

—ᜀᜆ᜔ ᜐᜀᜈ᜔ ᜈᜇᜓᜂᜈ᜔ ᜉᜓ ᜃᜌᜓ ᜀᜆ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜃᜌᜓ ᜆᜓᜋᜒᜎᜒᜄ᜔ᜇᜋ?—ᜀᜅ᜔ ᜆᜈᜓᜅ᜔ ᜈᜒ ᜇᜓᜈᜒᜌ ᜊᜒcᜆᜓᜇᜒᜈ.—ᜆᜓᜋᜒᜎᜒᜄ᜔ᜇᜋ ᜃᜋᜒ ᜐ "ᜉᜒᜈᜒᜈ᜔ᜐᜓᜎ" ᜅ᜔ ᜃᜋᜒ'ᜌ᜔ ᜉᜃᜐᜎ᜔.

—ᜄᜒᜈᜓᜂᜅ᜔ ᜊᜊᜁ; ᜈᜒᜆᜓᜅ᜔ ᜑᜓᜎᜒᜅ᜔ ᜇᜎᜏᜅ᜔ ᜆᜂ'ᜌ᜔ ᜇᜓᜇᜓᜂᜈ᜔ ᜀᜃᜓ ᜐ ᜇᜃᜓᜅ᜔ ᜁᜊᜊ ᜅ᜔ ᜁᜂᜇᜓᜉ, ᜐ ᜀᜎᜒᜋᜈᜒᜀ ᜀᜆ᜔ ᜐᜃ ᜐ ᜃᜓᜎᜓᜈᜒᜀ ᜇᜓᜐ.

ᜋᜒᜈᜄᜎᜒᜅ᜔ ᜅ᜔ ᜇᜓᜃ᜔ᜆᜓᜇ᜔ ᜇᜒ ᜁᜐ᜔ᜉᜇᜈᜒᜌ, ᜈ ᜑᜅ᜔ᜄ ᜅᜌᜓ'ᜌ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜈᜅᜅᜑᜐ᜔ ᜋᜄ᜔ᜐᜎᜒᜆ, ᜀᜅ᜔ ᜋᜄ᜔ᜐᜊᜒ ᜈᜅ᜔ ᜃᜂᜈ᜔ᜆᜒ:

—ᜈ ... ᜈ ... ᜈᜃᜒᜎᜎ ᜃᜓ ᜐ ᜁᜐ᜔ᜉᜈ᜔ᜌ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜉᜓᜎᜃᜓᜅ᜔ ᜆᜄ, ᜊ ... ᜊᜇ᜔ᜐᜓᜊᜒᜀ, ᜈ ᜀᜅ᜔ ᜉᜅᜎ'ᜌ᜔ ᜐ᜔ᜆᜇ᜔ᜆ᜔ᜈᜒᜆ᜔ᜐ᜔ᜃᜒ, ᜃᜓᜅ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜋᜐᜋ ᜀᜅ᜔ ᜀᜃᜒᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜆᜈ᜔ᜇ; ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜉᜓ ᜊ ᜈᜒᜈ᜔ᜌᜓ ᜐᜒᜌ ᜈᜃᜒᜃᜒᜆ?—ᜀᜅ᜔ ᜆᜈᜓᜅ᜔ ᜈ ᜆᜓᜆᜓᜂᜅ᜔ ᜃᜒᜋᜒ ᜀᜆ᜔ ᜑᜎᜓᜐ᜔ ᜈᜋᜓᜋᜓᜎ ᜐ ᜃᜑᜒᜑᜒᜌᜈ᜔.

—ᜋᜇᜑᜒᜎ᜔ ᜉᜓ—ᜀᜅ᜔ ᜋᜆᜋᜒᜐ᜔ ᜈ ᜐᜄᜓᜆ᜔ ᜈᜒ ᜁᜊᜇ—ᜅᜓᜈᜒᜆ᜔ ᜐ ᜐᜈ᜔ᜇᜎᜒᜅ᜔ ᜁᜆᜓ'ᜌ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜃᜓ ᜈᜀᜀᜎᜀᜎ ᜐᜒᜌ.

—ᜀᜊ, ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜐᜒᜌ ᜋᜀᜇᜒᜅ᜔ ᜋ ... ᜋᜉᜄ᜔ᜃᜋᜎᜈ᜔ ᜐ ᜁᜊ!—ᜀᜅ᜔ ᜁᜇᜒᜈᜓᜄ᜔ᜆᜓᜅ᜔ ᜅ᜔ ᜇᜓᜃ᜔ᜆᜓᜇ᜔ ᜈ ᜎᜓᜋᜃᜐ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔.—ᜋᜉᜓᜎ ᜀᜅ᜔ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜆᜓᜆᜓᜂᜅ᜔ ᜋᜐᜋᜅ᜔ ᜋᜅᜐ᜔ᜆᜒᜎ.

—ᜋᜊᜓᜊᜓᜆᜒᜅ᜔ ᜋᜅ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜃᜒᜎᜎᜈᜈ᜔; ᜅᜓᜈᜒᜆ᜔ ᜇᜓᜂ'ᜌ᜔ ᜐ ᜃᜐᜎᜒᜏᜀᜅ᜔ ᜉᜎᜇ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜀᜃᜓ ᜈᜄ᜔ᜐᜐᜎᜒᜆ ᜅ᜔ ᜁᜐ ᜋᜈ᜔ ᜎᜋᜅ᜔ ᜏᜒᜃᜅ᜔ ᜃᜐ᜔ᜆᜒᜎ, ᜎᜒᜊᜈ᜔ ᜈ ᜎᜋᜅ᜔ ᜐ ᜁᜎᜅ᜔ ᜋᜅ ᜃᜓᜈ᜔ᜐᜓᜎᜇᜓ.

—ᜀᜆ᜔ ᜉᜀᜈᜓ ᜀᜅ᜔ ᜁᜈ᜔ᜌᜓᜅ᜔ ᜄᜒᜈᜄᜏᜅ᜔ ᜉᜋᜓᜋᜓᜑᜌ᜔?—ᜀᜅ᜔ ᜆᜈᜓᜅ᜔ ᜈᜒ ᜇᜓᜈᜒᜌ ᜊᜒcᜆᜓᜇᜒᜈᜅ᜔ ᜈᜄ᜔ᜆᜆᜃ.

—ᜄᜒᜈᜄᜋᜒᜆ᜔ ᜃᜓ ᜉᜓ ᜀᜅ᜔ ᜏᜒᜃ ᜅ᜔ ᜎᜓᜉᜁᜅ᜔ ᜀᜃᜒᜅ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜎᜎᜃ᜔ᜊᜌᜈ᜔, ᜄᜒᜈᜓᜂᜅ᜔ ᜊᜊᜁ.

—ᜋᜇᜓᜈᜓᜅ᜔ ᜉᜓ ᜊ ᜈᜋᜈ᜔ ᜃᜌᜓ ᜅ᜔ ᜁᜅ᜔ᜎᜒᜐ᜔?—ᜀᜅ᜔ ᜆᜈᜓᜅ᜔ ᜅ᜔ ᜇᜓᜋᜒᜈᜒᜃᜓᜅ᜔ ᜈᜆᜒᜇ ᜐ ᜑᜓᜅ᜔ᜃᜓᜅ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜆᜓᜆᜓᜂᜅ᜔ ᜋᜇᜓᜈᜓᜅ᜔ ᜅ᜔ "ᜉᜒᜇ᜔ᜄ᜔ᜄᜒᜈ᜔-ᜁᜅ᜔ᜎᜒᜐ᜔ᜑ᜔", ᜁᜌᜅ᜔ ᜑᜎᜓ-ᜑᜎᜓᜅ᜔ ᜋᜐᜋᜅ᜔ ᜉᜈᜈᜎᜒᜆ ᜅ᜔ ᜏᜒᜃ ᜈᜒ ᜐ᜔ᜑᜃᜒᜐ᜔ᜉᜒᜀᜇᜒ ᜅ᜔ ᜀᜈᜃ᜔ ᜅ᜔ ᜁᜋ᜔ᜉᜒᜇᜒᜂ Cᜁᜎᜒᜐ᜔ᜆᜒ.

—ᜈᜆᜒᜇ ᜀᜃᜓᜅ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜆᜂᜈ᜔ ᜐ ᜁᜅ᜔ᜎᜆᜒᜇ, ᜐ ᜃᜐᜋᜑᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜅ ᜆᜂᜅ᜔ ᜁᜅ᜔ᜎᜒᜐ᜔ ᜎᜋᜅ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜐᜒᜈᜐᜎᜒᜆ.

—ᜀᜆ᜔ ᜀᜎᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜎᜓᜉᜁᜅ᜔ ᜎᜎᜓᜅ᜔ ᜈᜁᜊᜒᜄᜈ᜔ ᜉᜓ ᜈᜒᜈ᜔ᜌᜓ ᜐ ᜁᜂᜇᜓᜉ?—ᜀᜅ᜔ ᜆᜈᜓᜅ᜔ ᜅ᜔ ᜊᜒᜈᜆᜅ᜔ ᜋᜉᜓᜎ ᜀᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔.

—ᜉᜄ᜔ᜃᜆᜉᜓᜐ᜔ ᜅ᜔ ᜁᜐ᜔ᜉᜈ᜔ᜌ, ᜈ ᜐᜒᜌᜅ᜔ ᜉᜅᜎᜏ ᜃᜓᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔, ᜀᜎᜒᜈ᜔ ᜋᜈ᜔ ᜐ ᜋᜅ ᜎᜓᜉᜁᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜌ᜔ ᜃᜎᜌᜀᜅ᜔ ᜁᜂᜇᜓᜉ.

—ᜀᜆ᜔ ᜃᜌᜓ ᜉᜓᜅ᜔ ᜆᜓᜆᜓᜂᜅ᜔ ᜋᜇᜋᜒᜅ᜔ ᜈᜎᜃ᜔ᜊᜌ᜔ ... ᜐᜊᜒᜑᜒᜈ᜔ ᜈᜒᜈ᜔ᜌᜓ, ᜀᜈᜓ ᜉᜓ ᜊ ᜀᜅ᜔ ᜎᜎᜓᜅ᜔ ᜋᜑᜎᜄᜅ᜔ ᜊᜄᜌ᜔ ᜈ ᜁᜈ᜔ᜌᜓᜅ᜔ ᜈᜃᜒᜆ?—ᜀᜅ᜔ ᜆᜈᜓᜅ᜔ ᜈᜒ ᜎᜇᜓᜑ.

ᜏᜇᜒ'ᜌ᜔ ᜈᜄ᜔-ᜁᜐᜒᜉ᜔-ᜁᜐᜒᜉ᜔ ᜐᜒ ᜁᜊᜇ.

—ᜋᜑᜎᜄᜅ᜔ ᜊᜄᜌ᜔, ᜐ ᜀᜈᜓᜅ᜔ ᜃᜂᜃᜓᜎᜈ᜔?

—ᜐ ᜑᜎᜒᜋ᜔ᜊᜏ ... ᜆᜓᜅ᜔ᜃᜓᜎ᜔ ᜐ ᜉᜋᜓᜋᜓᜑᜌ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜅ ᜊᜌᜈ᜔ ... ᜐ ᜊᜓᜑᜌ᜔ ᜅ᜔ ᜉᜃᜒᜃᜒᜉᜈᜌᜋ᜔, ᜀᜅ᜔ ᜎᜃᜇ᜔ ᜅ᜔ ᜉᜋᜋᜑᜎ ᜅ᜔ ᜊᜌᜈ᜔, ᜀᜅ᜔ ᜂᜃᜓᜎ᜔ ᜐ ᜇᜒᜎᜒᜑᜒᜌᜓᜈ᜔, ᜀᜅ᜔ ᜐ ᜃᜎᜑᜆᜈ᜔, ᜀᜅ᜔ ᜃᜆᜐ᜔, ᜀᜅ᜔ ᜃᜊᜓᜂᜀᜈ᜔....

ᜋᜎᜂᜅ᜔ ᜈᜄ᜔ᜇᜒᜇᜒᜎᜒᜇᜒᜎᜒ ᜐᜒ ᜁᜊᜇ.

—ᜀᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜆᜓᜑᜈᜈ᜔, ᜊᜄᜌ᜔ ᜈ ᜁᜉᜅ᜔ᜄᜒᜎᜎᜐ᜔ ᜐ ᜋᜅ ᜊᜌᜅ᜔ ᜁᜌᜈ᜔, ᜃᜓᜅ᜔ ᜁᜊᜓᜊᜓᜃᜓᜇ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜐᜇᜒᜎᜒᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜋᜋᜎᜃᜒ ᜅ᜔ ᜊᜏᜆ᜔ ᜁᜐ ᜐ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜈᜐ᜔ᜌᜓᜈ᜔.... ᜊᜄᜓ ᜃᜓ ᜉᜇᜓᜂᜈᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜎᜓᜉᜁᜈ᜔, ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜐᜒᜐᜒᜃᜉᜈ᜔ ᜃᜓᜅ᜔ ᜋᜆᜎᜓᜐ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜑᜒᜐ᜔ᜆᜓᜇᜒᜀ, ᜀᜅ᜔ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜁxᜂᜇᜓ ᜃᜓᜅ᜔ ᜋᜅ᜔ᜌᜌᜇᜒᜅ᜔ ᜋᜐᜊᜒ ᜃᜓ ᜁᜆᜓ, ᜀᜆ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜆᜉᜓᜐ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜈᜐᜓᜐᜓᜈ᜔ᜇᜓᜀᜈ᜔ ᜃᜓ'ᜌ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜇᜉᜆ᜔ ᜋᜅ᜔ᜌᜇᜒ: ᜈᜃᜒᜃᜒᜆ ᜃᜓᜅ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜄᜒᜈᜒᜄᜒᜈ᜔ᜑᜏ ᜂ ᜁᜉᜒᜈᜄ᜔ᜑᜒᜑᜒᜇᜉ᜔ ᜅ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜌ'ᜌ᜔ ᜈᜄ᜔ᜋᜓᜋᜓᜎ ᜐ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜋᜅ ᜃᜎᜌᜀᜈ᜔ ᜂ ᜋᜅ ᜃᜇᜒᜎᜒᜋᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜁᜐᜒᜉ᜔, ᜀᜆ᜔ ᜌᜋᜅ᜔ ᜄᜌᜓ'ᜌ᜔ ᜈᜅ᜔ᜄᜄᜎᜒᜅ᜔ ᜐ ᜋᜅ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜃᜑᜒᜇᜉ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜅ ᜈᜋᜋᜌᜈ᜔ ᜐ ᜁᜃᜄᜄᜎᜒᜅ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜎᜑᜆᜈ᜔, ᜂ ᜀᜅ᜔ ᜐ ᜃᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜋᜅ ᜋᜄᜓᜄᜓᜎᜅ᜔ ᜈ ᜉᜄ᜔ᜃ ᜏᜎᜅ᜔ ᜁᜊᜅ᜔ ᜁᜈᜒᜁᜊᜒᜄ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜐᜓᜐᜓᜋᜃᜒᜆᜈ᜔ ᜃᜓᜅ᜔ ᜇᜒ ᜀᜅ᜔ ᜐᜇᜒᜎᜒᜅ᜔ ᜃᜄᜒᜈ᜔ᜑᜏᜑᜈ᜔.

—ᜀᜆ᜔ ᜏᜎ ᜃ ᜈ ᜊᜄᜅ᜔ ᜈᜃᜒᜆ ᜃᜓᜅ᜔ ᜇᜒ ᜁᜌᜈ᜔ ᜎᜋᜅ᜔?—ᜀᜅ᜔ ᜁᜆᜒᜈᜈᜓᜅ᜔ ᜈ ᜈᜄ᜔ᜆᜆᜏ ᜅ᜔ ᜉᜎᜒᜊᜃ᜔ ᜅ᜔ ᜉ᜔ᜇᜈ᜔ᜐᜒᜐ᜔ᜃᜈᜓ, ᜈ ᜋᜓᜎ ᜅ᜔ ᜉᜐᜒᜋᜓᜎᜀᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜑᜉᜓᜈ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜈᜄ᜔ᜐᜐᜎᜒᜆ ᜅ᜔ ᜀᜈᜓ ᜋᜈ᜔, ᜋᜇᜑᜒᜎ᜔ ᜐᜉᜄ᜔ᜃᜆ᜔ ᜐᜒᜌ'ᜌ᜔ ᜈᜎᜒᜎᜒᜊᜅ᜔ ᜐ ᜉᜄ᜔ᜃᜁᜈ᜔; ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜃᜇᜉᜆ᜔-ᜇᜉᜆ᜔ ᜈ ᜁᜏᜎ᜔ᜇᜐ᜔ ᜋᜓ ᜀᜅ᜔ ᜁᜌᜓᜅ᜔ ᜃᜌᜋᜈᜈ᜔ ᜂᜉᜅ᜔ ᜏᜎ ᜃᜅ᜔ ᜋᜀᜎᜋᜈ᜔ ᜃᜓᜅ᜔ ᜇᜒ ᜀᜅ᜔ ᜊᜊᜑᜄ᜔ᜌᜅ᜔ ᜊᜄᜌ᜔ ᜈ ᜁᜌᜈ᜔! ᜐᜒᜈᜓ ᜋᜅ᜔ ᜋᜓᜐ᜔ᜋᜓᜐ᜔ ᜐ ᜁᜐ᜔ᜃ᜔ᜏᜒᜎᜑ'ᜌ᜔ ᜈᜎᜎᜋᜈ᜔ ᜁᜌᜈ᜔!

ᜈᜉᜆᜒᜅᜒᜈ᜔ ᜈ ᜎᜋᜅ᜔ ᜐ ᜃᜈ᜔ᜌ ᜐᜒ ᜁᜊᜇ'ᜆ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜋᜀᜎᜋᜈ᜔ ᜃᜓᜅ᜔ ᜀᜈᜓ ᜀᜅ᜔ ᜐᜐᜊᜒᜑᜒᜈ᜔; ᜀᜅ᜔ ᜋᜅ ᜁᜊ'ᜌ᜔ ᜈᜅᜄ᜔ᜆᜒᜆᜒᜅᜒᜈᜈ᜔ ᜐ ᜉᜄ᜔ᜃᜆᜃ ᜀᜆ᜔ ᜈᜅᜅᜈᜒᜊ᜔ ᜈ ᜋᜄ᜔ᜃᜇᜓᜂᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜄᜓᜎᜓᜑᜈ᜔.—ᜈᜄ᜔ᜆᜆᜉᜓᜐ᜔ ᜈ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜑᜉᜓᜈ᜔, ᜀᜅ᜔ "ᜃᜄᜎᜅᜈ᜔ ᜉᜓ ᜈᜒᜈ᜔ᜌᜓ'ᜌ᜔ ᜊᜓᜐᜓᜄ᜔ ᜈ"—ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜐᜄᜓᜆ᜔ ᜐᜈ ᜅ᜔ ᜊᜒᜈᜆ; ᜅᜓᜈᜒᜆ᜔ ᜈᜄ᜔ᜉᜒᜄᜒᜎ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜐᜒᜈᜊᜒ ᜈ ᜎᜋᜅ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜐᜓᜋᜓᜐᜓᜈᜓᜇ᜔:

—ᜋᜅ ᜄᜒᜈᜓᜂ; ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜃᜌᜓᜅ᜔ ᜋᜄ᜔ᜆᜆᜃ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜐᜐᜎᜒᜆᜅ᜔ ᜃᜐᜋ᜔ᜊᜑᜌ᜔ ᜐ ᜀᜃᜒᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜇᜆᜒᜅ᜔ ᜃᜓᜇ; ᜄᜈ᜔ᜌᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜎᜄᜌ᜔ ᜈᜒᜌ ᜐ ᜀᜃᜒᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜃᜓ'ᜌ᜔ ᜋᜓᜐ᜔ᜋᜓᜐ᜔ ᜉ, ᜐᜉᜄ᜔ᜃᜆ᜔ ᜐ ᜃᜈ᜔ᜌ'ᜌ᜔ ᜉᜇ ᜇᜒᜅ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜈᜄ᜔ᜇᜇᜀᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜋᜅ ᜆᜂᜈ᜔; ᜇᜆᜉ᜔ᜏᜆ᜔ ᜃᜒᜈᜒᜃᜒᜎᜎ ᜃᜓᜅ᜔ ᜂᜆᜅ᜔ ᜈ ᜎᜓᜂᜊ᜔, ᜐᜉᜄ᜔ᜃᜆ᜔ ᜈᜄ᜔ᜉᜉᜀᜎᜀᜎ ᜐ ᜀᜃᜒᜅ᜔ ᜎᜓᜊᜓᜐ᜔ ᜈᜒᜌᜓᜅ᜔ ᜋᜅ ᜀᜇᜏ᜔ ᜈ ᜋᜇᜎᜐ᜔ ᜉᜓᜋᜉᜇᜓᜂᜈ᜔ ᜐ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜊᜑᜌ᜔ ᜀᜅ᜔ "ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜃᜄᜎᜅᜈ᜔", ᜀᜆ᜔ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜉᜒᜈᜂᜂᜈ᜔ᜎᜃᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉᜃᜒᜃᜒᜐᜎᜓ ᜐ ᜉᜄ᜔ᜃᜁᜈ᜔ ᜐ ᜋᜒᜐ ᜅ᜔ ᜀᜃᜒᜅ᜔ ᜀᜋ.

ᜐᜒᜈᜓᜎ᜔ᜌᜉ᜔ ᜅ᜔ ᜇᜓᜋᜒᜈᜒᜃᜓ ᜀᜅ᜔ ᜉ᜔ᜇᜈ᜔ᜐᜒᜐ᜔ᜃᜈᜓ ᜈ ᜈᜅᜅᜆᜎ᜔. ᜈᜄ᜔ᜉᜆᜓᜎᜓᜌ᜔ ᜅ᜔ ᜉᜈᜈᜎᜒᜆ ᜐᜒ ᜁᜊᜇ ᜀᜆ᜔ ᜈᜄ᜔ᜆᜒᜈ᜔ᜇᜒᜄ᜔:

—ᜁᜆᜓᜎᜓᜆ᜔ ᜈᜒᜈ᜔ᜌᜓ ᜐ ᜀᜃᜒᜅ᜔ ᜀᜃᜓ'ᜌ᜔ ᜂᜋᜎᜒᜐ᜔ ᜈ, ᜐᜉᜄ᜔ᜃᜆ᜔ ᜉᜎᜒᜊ᜔ᜑᜐ'ᜌ᜔ ᜊᜄᜓ ᜀᜃᜓᜅ᜔ ᜇᜆᜒᜅ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜇᜑᜒᜎ᜔ ᜐ ᜊᜓᜃᜐ᜔ ᜇᜒᜈ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜀᜃᜓ'ᜌ᜔ ᜀᜀᜎᜒᜐ᜔, ᜋᜇᜋᜒ ᜉᜅ᜔ ᜆᜓᜆᜓᜂᜅ᜔ ᜄᜄᜏᜒᜈ᜔ ᜀᜃᜓᜅ᜔ ᜋᜅ ᜊᜄᜌ᜔-ᜊᜄᜌ᜔. ᜈᜆᜉᜓᜐ᜔ ᜈ ᜀᜅ᜔ ᜉᜒᜈcᜀᜋᜑᜎᜄ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜑᜉᜓᜈ᜔, ᜃᜂᜈ᜔ᜆᜒ ᜎᜋᜅ᜔ ᜃᜓᜅ᜔ ᜀᜃᜓ'ᜌ᜔ ᜂᜋᜒᜈᜓᜋ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜎᜃ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜊᜑᜄ᜔ᜌ ᜈ ᜆᜓᜋᜒᜆᜒᜃᜒᜋ᜔ ᜀᜃᜓ ᜅ᜔ ᜋᜅ ᜎᜒᜃᜓᜇ᜔. ᜋᜅ ᜄᜒᜈᜓᜂ, ᜋᜆᜓᜅ᜔ᜃᜓᜎ᜔ ᜈᜏ ᜀᜅ᜔ ᜎᜑᜆ᜔ ᜐ ᜁᜐ᜔ᜉᜈ᜔ᜌ ᜀᜆ᜔ ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜐ᜔!

ᜀᜆ᜔ ᜁᜈᜒᜈᜓᜋ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜃᜓᜉᜒᜆᜅ᜔ ᜀᜎᜃ᜔ ᜈ ᜑᜅ᜔ᜄᜅ᜔ ᜐ ᜐᜈ᜔ᜇᜎᜒᜅ᜔ ᜁᜌᜓ'ᜌ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜐᜒᜈᜐᜎᜅ᜔. ᜆᜒᜈᜓᜎᜇᜈ᜔ ᜐᜒᜌ ᜅ᜔ ᜆᜒᜈᜒᜁᜈ᜔ᜆᜒ, ᜅᜓᜈᜒᜆ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜈᜄ᜔ᜐᜐᜊᜒ ᜅ᜔ ᜀᜈᜓ ᜋᜈ᜔.

—ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜉᜓ ᜃᜌᜓᜅ᜔ ᜂᜋᜎᜒᜐ᜔!—ᜀᜅ᜔ ᜁᜊᜒᜈᜓᜎᜓᜅ᜔ ᜐ ᜃᜈ᜔ᜌ, ᜈᜒ ᜃᜉᜒᜆᜅ᜔ ᜆᜒᜀᜄᜓ.—ᜇᜇᜆᜒᜅ᜔ ᜈ ᜐᜒ ᜋᜇᜒᜀ ᜃ᜔ᜎᜇ: ᜐᜒᜈᜓᜈ᜔ᜇᜓ ᜐᜒᜌ ᜈᜒ ᜁᜐᜊᜒᜎ᜔. ᜉᜇᜒᜇᜒᜆᜓ ᜀᜅ᜔ ᜐ ᜊᜌᜅ᜔ ᜊᜄᜓᜅ᜔ ᜃᜓᜇ, ᜈ ᜐᜈ᜔ᜆᜓᜅ᜔ ᜆᜓᜈᜌ᜔.

—ᜉᜇᜒᜇᜒᜆᜓ ᜀᜃᜓ ᜊᜓᜃᜐ᜔ ᜊᜄᜓ ᜀᜃᜓ ᜂᜋᜎᜒᜐ᜔. ᜅᜌᜓ'ᜌ᜔ ᜋᜌ᜔ ᜄᜄᜏᜒᜈ᜔ ᜀᜃᜓᜅ᜔ ᜋᜑᜎᜄᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜇᜎᜏ᜔.

ᜀᜆ᜔ ᜌᜓᜋᜂ. ᜐᜋᜈ᜔ᜆᜎ'ᜌ᜔ ᜈᜄ᜔ᜎᜓᜎᜓᜏᜎ᜔ ᜅ᜔ ᜐᜋ ᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉ᜔ᜇᜈ᜔ᜐᜒᜐ᜔ᜃᜈᜓ.

—ᜈᜃᜒᜆ ᜈ ᜈᜒᜈ᜔ᜌᜓ?—ᜀᜅ᜔ ᜐᜒᜈᜐᜊᜒ ᜈᜒᜌ ᜐ ᜊᜒᜈᜆᜅ᜔ ᜋᜉᜓᜎ ᜀᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔ ᜈ ᜁᜉᜒᜈᜄ᜔ᜃᜓᜃᜓᜃᜓᜋ᜔ᜉᜐ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜓᜆ᜔ᜐᜒᜎ᜔ᜌᜓ ᜅ᜔ ᜑᜒᜋᜄᜐ᜔. ᜁᜌ'ᜌ᜔ ᜐ ᜉᜄ᜔ᜋᜋᜆᜀᜐ᜔! ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜈᜒᜎ ᜋᜁᜉᜄ᜔ᜉᜂᜋᜈ᜔ᜑᜒᜅ᜔ ᜐᜒᜎ'ᜌ᜔ ᜋᜉᜄ᜔ᜏᜒᜃᜀᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜓᜇ! ᜀᜅ᜔ ᜀᜃᜎ ᜈᜒᜎ'ᜌ᜔ ᜋᜅ ᜆᜂᜅ᜔ ᜋᜌ᜔ ᜃᜑᜓᜎᜓᜄᜈ᜔ ᜈ! ᜁᜌᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜋᜐᜋᜅ᜔ ᜈᜃᜓᜃᜓᜑ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜇᜎ ᜐ ᜁᜂᜇᜓᜉ ᜅ᜔ ᜋᜅ ᜊᜆ! ᜇᜉᜆ᜔ ᜁᜉᜄ᜔ᜊᜏᜎ᜔ ᜁᜌᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜄᜓᜊ᜔ᜌᜒᜇ᜔ᜈᜓ.

—ᜀᜆ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜆᜒᜈ᜔ᜌᜒᜈ᜔ᜆᜒ?—ᜀᜈᜒ ᜇᜓᜈᜒᜌ ᜊᜒcᜆᜓᜇᜒᜈᜅ᜔ ᜈᜃᜒᜃᜒᜃᜋ᜔ᜉᜒ ᜐ ᜉ᜔ᜇᜈ᜔ᜐᜒᜐ᜔ᜃᜈᜓ—ᜐ ᜊᜓᜂᜅ᜔ ᜄᜊᜒᜅ᜔ ᜁᜆᜓ'ᜌ᜔ ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜁᜈᜎᜒᜐ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜓᜃᜓᜈᜓᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔-ᜁᜆᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜋᜅ ᜃᜒᜎᜌ᜔; ᜋᜄᜎᜒᜅ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜆᜌᜓ'ᜌ᜔ ᜁᜈᜒᜏᜈ᜔! ᜋᜆᜈ᜔ᜇ ᜈ'ᜌ᜔ ᜆᜒᜈ᜔ᜌᜒᜈ᜔ᜆᜒ ᜉ ᜑᜅ᜔ᜄ ᜅᜌᜓᜈ᜔!

ᜑᜒᜈ᜔ᜇᜒ ᜋᜎᜒᜋᜓᜆᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜄᜒᜈᜓᜂᜅ᜔ ᜊᜊᜁ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜊᜅ᜔ᜄᜒᜆ᜔ ᜐ ᜋᜅ ᜃᜓᜎᜓᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜌᜉᜃ᜔ ᜐ "ᜁᜈ᜔ᜃᜈ᜔ᜌᜓᜈᜇᜓ" ᜅ᜔ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜋᜅ "ᜁᜈᜄ᜔ᜏ."

ᜈᜅ᜔ ᜄᜊᜒᜅ᜔ ᜌᜂ'ᜌ᜔ ᜃᜐᜋ ᜅ᜔ ᜋᜅ ᜁᜊ'ᜆ᜔ ᜁᜊᜅ᜔ ᜊᜄᜌ᜔ ᜈ ᜁᜐᜒᜈᜓᜐᜓᜎᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜊᜒᜈᜆᜅ᜔ ᜋᜉᜓᜎ ᜀᜅ᜔ ᜊᜓᜑᜓᜃ᜔ ᜐ ᜃᜈ᜔ᜌᜅ᜔ ᜎᜒᜊ᜔ᜇᜓᜅ᜔ "ᜁᜐ᜔ᜆᜓᜇᜒᜂᜐ᜔ Cᜂᜎᜓᜈᜒᜀᜎᜒᜐ᜔," ᜀᜅ᜔ ᜐᜓᜋᜓᜐᜓᜈᜓᜇ᜔: "ᜃᜓᜅ᜔ ᜀᜈᜓ'ᜆ᜔ ᜋᜃᜑᜒᜑᜒᜎᜑᜒᜎ᜔ ᜐ ᜃᜐᜌᜑᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜉᜒᜄᜒᜅ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜎᜒᜁᜄ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜉᜃ᜔ᜉᜃ᜔ ᜐ ᜉᜒᜅ᜔ᜄᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜆᜒᜈᜓᜎ." ᜀᜆ᜔ ᜃᜐᜋ ᜅ᜔ ᜋᜅ ᜁᜊ'ᜆ᜔ ᜁᜊᜅ᜔ ᜉᜂᜈᜏ ᜀᜅ᜔ ᜋᜅ ᜄᜈᜒᜆᜓ:—"ᜀᜅ᜔ ᜆᜂᜅ᜔ ᜎᜎᜓᜅ᜔ ᜏᜎᜅ᜔ ᜃᜊᜓᜎᜓᜑᜈ᜔ ᜐ ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜐ᜔ ᜐ ᜁᜐᜅ᜔ ᜑᜉᜓᜈᜈ᜔ ᜂ ᜃᜐᜌᜑᜈ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜈᜄ᜔ᜉᜉᜑᜉᜓᜈ᜔ ᜂ ᜈᜄ᜔ᜉᜉᜉᜒᜐ᜔ᜆ: ᜋᜃᜉᜄ᜔ᜉᜉᜐᜒᜋᜓᜎ ᜐ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜎᜌᜐ᜔ ᜐ ᜋᜌ᜔ ᜊᜑᜌ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜋᜈᜈᜆᜒᜎᜒ ᜀᜅ᜔ ᜎᜑᜆ᜔ ᜐ ᜊᜓᜂᜅ᜔ ᜃᜉᜈᜆᜄᜈ᜔."—"ᜐ ᜋᜅ ᜃᜎᜄᜌᜈ᜔ ᜅᜌᜓᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜅ ᜊᜄᜌ᜔ ᜊᜄᜌ᜔, ᜑᜎᜓᜐ᜔ ᜀᜌ᜔ ᜁᜐᜅ᜔ ᜃᜄᜎᜒᜅᜅ᜔ ᜐ ᜃᜈᜒᜎ'ᜌ᜔ ᜄᜄᜏᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜉᜀᜎᜒᜐᜒᜈ᜔ ᜐ ᜃᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜎᜓᜉᜁᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜋᜅ ᜉᜒᜎᜒᜉᜒᜈᜓ, ᜀᜆ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜋᜈ᜔ ᜎᜋᜅ᜔ ᜆᜓᜇᜓᜀᜈ᜔ ᜐᜒᜎᜅ᜔ ᜊᜓᜋᜐ"....

Iba pang pamagat

Latin

• Sa Hapunan

Baybayin

• ᜐ ᜑᜉᜓᜈᜈ᜔

Talababaan

---

Kasalukuyan

---

---

Orihinal

---