Noli Me Tangere/Kabanata 22
| ←Kabanata 21: Kuwento ng Isang Ina ←Paliwanag |
Kabanata 22: Mga Liwanag at mga Anino Paliwanag |
Kabanata 23: Pangingisda→ Paliwanag→ |
Teksto
|
Mga Liwanag at mga Anino |
Manga Ilaw at mga Dilim Nacaraan ang tatlóng áraw mulâ ng̃ mangyari ang mg̃a bagay na aming sinaysay. Guinamit ng̃ bayan ng̃ San Diego ang tatlong araw na ito, na casama ang mg̃a gabí sa paghahanda ng̃ fiesta at sa mg̃a salitaan, casabay ang mg̃a pag-uupasálà. Samantalang caniláng nilalasap-lasap na ang mg̃a mangyayaring mg̃a casayahan, pinipintasan ng̃ ibá ang gobernadorcillo, ang ibá namá'y ang teniente mayor, at ang ibá'y ang mg̃a batà, at hindî nawawalan ng̃ binibigyang casalanan ng̃ lahát ang lahát. Pinag-uusap-usapan ang pagdating ni María Clara, na casama ng̃ tía Isabel. Sila'y nang̃atutúwâ sa gayong pagdatíng, palibhasa'y caniláng kinalúlugdan siyá, at casabáy ng̃ caniláng malaking pangguiguilalás sa canyáng cagandahan, ang canilá namáng pagtatacá sa mg̃a pagbabagobago ng̃ caugalian ni pári Salví.—"Madalás na siyá'y natitigagal at anaki'y nakalilimot samantalang nagmimisa; hindi na lubháng nakikipagsalitaan sa amin, at kitangkita ang canyang pagyayat at ang canyáng pagcawaláng catiwasayan ng̃ loob,"—ang sabihan ng̃ mg̃a nagcucumpisal sa canyá. Namamasid ng̃ "cocinerong" siya'y namamayat ng̃ namamayat, at dumaraing ng̃ dî pagpapaunlac sa canyáng mg̃a inilulutong pagcain. Ng̃uni't ang lalong nacapagpapaalab ng̃ mg̃a bulong-bulung̃a'y ang canilang namamasdang mahiguít sa dalawáng ilaw sa convento cung gabí, samantalang si párì Salví'y dumadalaw sa isang bahay ng̃ mámamayan ... ¡sa báhay ni María Clara! ¡Nang̃agcucruz ang mg̃a mápagbanal, ng̃uni't ipinatutuloy nila ang pagbubulong-bulung̃an. Tumelégrama si Juan Crisóstomo Ibarra buhat sa pang̃ulong bayan ng̃ lalawigan, na bumabati siyá cay tía Isabel at sa pamangkin nito; ng̃uni't hindî ipinaliliwanag cung bakit walâ siyá roon. Ang acálà ng̃ marami siya'y nabibilango dahil sa ginawâ niya cay parì Salví ng̃ hapon ng̃ araw ng̃ "Todos los Santos". Datapuwa't lalò ng̃ lumakí ang mg̃a usap-usapan ng̃ makita nila ng̃ hapon ng̃ icatlóng araw na lumúlunsad si Ibarra sa isang coche, sa harapan ng̃ munting bahay na tinitirahan ng̃ dalagang canyang maguiguing asawa, at bumabati ng̃ boong pitagan sa fraile, na tumutung̃o rin sa bahay na iyón. Sino ma'y walang nacacagunitâ cay Sisa at sa canyang mg̃a anac. Cung pumaroon tayo ng̃ayón sa bahay ni María Clara, isang magandang púgad na na sa guitna ng̃ mg̃a dalandan at ilang-ilang, mararatnan pa natin ang binata't dalagang capuwâ nacasung̃aw sa isang bintana sa dacong dagatan. Lumililim sa bintanang iyon ang mg̃a bulaclac at mg̃a halamang gumagapang sa mg̃a cawayan at sa mg̃a cawad, na pawang nang̃agsasabog ng̃ pihícang bang̃o. Bumubulong ang canilang mg̃a labi ng̃ mg̃a salitang higuit ang cagandahang dingguín cay sa halishísan ng̃ mg̃a damó, at lalong mahalimuyac cay sa hang̃ing may taglay na bang̃ong handog ng̃ mg̃a bulaclac halamanan. Sinasamantala ng̃ mg̃a "sirena" sa dagatan ang pag-aagaw-dilím ng̃ oras na iyon ng̃ matúling pagtatakíp-sílim ng̃ hapon, upang isung̃aw sa ibabaw ng̃ mg̃a alon ang canilang masasayáng maliliit na úlo at pangguilalasan at bumatì ng̃ canilang mg̃a awit sa araw na naghihing̃alô. Mg̃a azúl daw ang canilang mg̃a mata at ang canilang mg̃a buhóc; na sila'y may mg̃a pútong na coronang halaman sa tubig na may mg̃a bulaclac na mapuputi't mapupula; manacanacâ raw ipinamamalas ng̃ mg̃a bulâ ang canilang parang linalic na catawang higuit sa bulâ ang caputian at cung ganap ng̃ gabi'y canilang pinasisimulaan ang canilang mg̃a calugodlugod na paglalarô, at canilang ipinarírinig ang mg̃a tinig na talinghagang tulad sa mg̃a arpa sa lang̃it; sa bihanan din namang ...; ng̃uni't pagbalican natin ang ating mg̃a kinabataan pakinggan natin ang wacas ng̃ canilang salitaan. Sinasabi ni Ibarra cay María Clara: —Búcas, bago magbucáng liwayway, magáganap ang hang̃ád mo. Iháhandâ cong lahát ng̃ayóng gabí at ng̃ huwag magculang ng̃ anó man. —Cung gayó'y susulat acó sa aking mg̃a caibigang babae at ng̃ mang̃agsiparito. ¡Gawín mo ang bagay na itó sa isang parang howag sanang macasunód ang cura! —At ¿bakit? —Sa pagca't tila mandin acó'y binábantayan niyá. Nacasásamâ sa ákin ang canyáng mg̃a matang malalálim at malulungcót, pagca itinititig niya sa akin ay acó'y natatacot. Pagcâ acó'y kinacausap niyá, siya'y may isáng voces na ... sinasabi sa akin ang mg̃a bagay na totoong cacaiba, na hindî mapaglirip, na totoong cacatuwâ ... minsa'y itínanóng niya sa akin cung hindî co nananag-ínip ng̃ tungcól sa mg̃a súlat ng̃ nanay; sa aking acala'y halos nasisíra ang canyang baít. Sinasabi sa akin ng̃ caibigan cong si Sinang at saca ni Andeng na aking capatíd sa gatas, na siya'y may pagcaculang-culang ang ísip. ¡Gawín mo sana ng̃ paraang siya'y howag pumarito! —Hindî maaaring siya'y hindî natin anyayahan—ang sagot ni Ibarrang nag-iisip-ísip.—Catungculang atang ito ng̃ caugalian ng̃ bayan; siya'y nasa bahay mo at bucod sa rito'y nag-ugaling mahal siya sa akin. Nag magtanóng sa canya ang Alcalde tungcól sa bagay na sinabi co na sa iyó, walang sinabi siya cung dî pawáng mg̃a pagpuri sa akin, at hindi nag-acalang maglagay ng̃ cahit caunting hadlang man lamang. Ng̃uni't namamasid cong icaw ay namúmuhî; howag cang manimdím at hindî macasasama siya sa atin sa bangcâ. Narinig ang marahang lacad; yao'y ang curang lumalapit na taglay ang ng̃itíng pilit. —¡Maguinaw ang hang̃in!—anyá;—pagcâ nacacáhaguíp ng̃ isáng sipón, ay hindî bumíbitiw cung dî dumatíng ang tag-ínit. ¿Hindî ba cayó nang̃ang̃anib na baca cayó'y malamigan? Nang̃ang̃atal ang voces niyá at sa maláyò ang canyáng tanáw: hindî siyá tumiting̃in sa binata't dalága. —¡Tumbalíc; ang pakiramdám namin ay caayaaya ang gabi at masarap ang háng̃in. Itó ang pinacá "otoño" at "primavera"[o 1] namin, nanlálaglag ang iláng mg̃a dahon, datapuwa't laguing sumisilang ang mg̃a bulaclac. Nagbuntóng hining̃á si párì Salví. —Ipinalálagay cong carikitdikitan ang pagcacálangcap ng̃ dalawáng bahaguing itó ng̃ taóng hindî nangguíguitnâ, ang "invierno" (tagguinaw)—ang ipinagpatuloy ni Ibara.—Sisilang, pagdating ng̃ Febrero, ang mg̃a bagong sang̃a ng̃ mg̃a cahoy at pagdating ng̃ Marzo'y may mg̃a bung̃ang hinog na tayo. Pagdating ng̃ mg̃a buwang tag-init ay paparoon cami sa ibang daco. Ng̃umitî si Fray Salví. Nagpasimulâ sila ng̃ pagsasalitaan ng̃ mg̃a bagay-bagay na walang cabuluhan, ng̃ nauucol sa panahón, sa bayan at sa dárating na fiesta; humanap si María Clara ng̃ dahilán at umalís. —At yamang mg̃a fiesta ang ating mg̃a pinag-uusapan, itulot pô ninyóng cayo'y anyayahan co sa gagawin namin búcas. Ito'y isáng fiestang búkid na aming iaalay sa aming mg̃a caibigan at iniaalay namán nilá sa amin. —At ¿saan pô ba gagawin? —Ibig ng̃ mg̃a cabataang gawín sa bátis sa umaagos sa malapit ditong gubat at na sa tabi ng̃ balítì: cayâ magbang̃on tayo ng̃ maaga at ng̃ huwag táyong abútin ng̃ áraw. Nag-ísip-ísip ang fraile, at dî nalaon at sumagót: —Mápanucsong totoo ang anyáya at aco'y napahihinuhod, upang sa inyo'y patotohanang hindî po acó nagtátanim sa inyó. Datapuwa't kinakailang̃ang dumaló roon pagcatapos na aking maganáp ang aking mg̃a catungculan. ¡Cayó'y mapálad, sa pagca't may calayâan, lubos na may calayâan! Nang macaraan ang iláng sandalî ay nagpaalam si Ibarra upang pang̃asiwâan ang paghahandâ ng̃ fiesta sa kinabucasan. Madilím na ang gabí. Lumapit sa canyá sa daan ang isáng sa canya'y naghandóg ng̃ boong paggálang. —¿Sino pô bâ cayó?—ang sa canya'y tanóng ni Ibarra. —Hindî pô ninyó alam, guinoo, ang aking pang̃alan,—ang sagót ng̃ hindî kilalá.—Dalawáng áraw na pong hinihintay co cayó. —¿At bakit? —Sa pagca't sa alin mang daco'y hindî acó kinahabagán, palibhasa'y acó raw po'y tulisán, guinoo ¡Datapuwa't nawalan acó ng̃ mg̃a anác, sirâ ang isip ng̃ aking asawâ, at ang sabihan ng̃ lahát ay carapatdapat acó sa nangyayarî sa akin! Madaling pinagmasdán ni Ibarra ang taong iyón, at tumanóng: —¿At anó bâ ang íbig ninyó ng̃ayon? —¡Ipagmacaáwa co po sa inyó ang aking asawa at ang aking mg̃a anác! —Hindî acó macatiguil,—ang sagot ni Ibarra. Cung íbig po ninyóng sumunód sa akin, habang tayo'y lumalacad ay masasabi ninyó ang sa inyó'y nangyayari. Napasalamat ang tao at pagdaca'y nang̃awalâ silá sa guitnâ ng̃ cadilimán ng̃ mg̃a daang bahagyâ na may ílaw. |
Teksto (Baybayin)
| Ito ay nakasulat sa Baybayin. Kapag wala kang makita o puro kahon lamang, maaaring hindi naka-install ang font para sa Baybayin. Para sa karagdagang impormasyon, tignan ang Wikibooks:Baybayin. |
Iba pang pamagat
Latin
- Liwanag at Dilim
- Dilim at Liwanag
Baybayin
Talababaan
|
|
|