Wikibooks

Noli Me Tangere/Kabanata 3: Pagkakaiba sa mga binago

Browse history interactively
← Mas lumaMas bago →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Yivan000 (usapan | ambag)
1,901 edit
Added "Teksto" and "Talasalitaan"
Linya 1:
<br />{{Noli Me Tangere|2=3|A=Ang Hapunan|B=Si Crisostomo Ibarra|C=Erehe at Pilibustero}}
__NOTOC__▼
==Buod==▼
 
== Teksto ==
Dumulog na ang mga panauhin<ref group="talasalitaan">'''panauhin''' - bisita</ref> sa hapag-kainan. Tila siyang-siya<ref group="talasalitaan">'''siyang-siya''' - may kaligayahan</ref> si Padre Sibyla na lumapit sa mesa. Si Padre Damaso ay mukhang inis. Sinisikaran ang mga upuang nakaharang sa kanyang dinaranan. Siniko niya ang isang kadete. Wala namang kibo ang tenyente. Masigla ang usapan ng mga panauhin at panay ang papuri sa handa ni Kapitan Tiago. Umismid<ref group="talasalitaan">'''umismid''' - inusli ang labi upang ipahiwatig ang paglibak o pagtuya sa kapwa</ref> si Donya Victorina at pinakibot pa ang ilong. Ngunit nagalit na parang ahas ang babae nang matapakan ng tenyente ang buntot ng kanyang bestida.
 
"Wala ba kayong mata?" aniya.
 
"Mayroon po, ginang. Dalawang malinaw kaysa mga mata ninyo. Kaya lang ay nakatingin akó sa kulay ng inyong buhok," pangangatwiran ng militar sabay layo.
 
Dalá marahil ng nakaugalian ay sabay na lumapit sa kabisera<ref group="talasalitaan">'''kabisera''' - tawag sa magkabilang dulo ng mahabang mesa</ref> ang dalawang prayle.
Sa may kabisera umupo si Ibarra. Ang magkabilang dulo naman ay pinagtatalunan ng dalawang pari kung sino sa kanila ang dapat na umupo roon.
 
"Para sa inyo ito, Padre Damaso," ani Padre Sibyla.
Sa tingin ni Pari Sibyla, si Pari Damaso ang dapat umupo roon dahil siya ang padre kumpesor ng pamilya ni Kapitan Tiyago. Pero, si Pari Sibyla naman ang iginigiit ng Paring Pransiskano. Si Sibyla ang kura sa lugar na iyon, kung kaya’t siya ang karapat-dapat na umupo.
"shout out sa MEI Laguna"
 
"Para sa inyo. Padre Sibyla!" tugon ni Padre Damaso.
Anyong uupo na si Sibyla, napansin niya ang tinyente at nagkunwang iaalok ang upuan. Pero, tumanggi ang tenyente sapagkat umiiwas siyang mapagitnaan nang dalawang pari. Siya'y nagkapakpak at lumipad ng matulin.
 
"Kayo ang dati nang kakilala sa bahay na ito ... kompesor ng maybahay. Para sa inyo ang upuang ito, alang alang sa katandaan, sa katungkulan, at pamamahala," giit ni Padre Sibyla.
Sa mga panauhin, tanging si Ibarra lamang ang nakaisip na anyayahan si Kapitan Tiyago. Pero, kagaya ng may karaniwang may pahanda, magalang na tumaggi ang kapitan sabay sabing "huwag mo akong alalahanin."
 
"Hindi po," tutol ni Padre Damaso. "Kayo ang kura sa pook na ito, dagdag pang hindi naman inaalis ang pagkakahawak sa upuan.
Sinimulan ng idulot ang pagkain. Naragdagan ang pagpupoyos ng damdamin ni Pari Damaso, ang ihain ang tinola. Paano puro upo, leeg at pakpak ng manok ang napunta sa kanya. Ang kay Ibarra ay puro masasarap na bahagi ng tinola. Hindi alam ng pari, sadyang ipinaluto ng kapitan ang manok para kay Ibarra.
 
"Yamang iniuutos ninyo ay susunod ako," patapos na wika ni Padre Sibyla na unakmang uupo.
 
"Hindi ko ipinag-uutos sa inyo," tutol ng Pransiskano. "Hindi ko ipinag-uutos sa inyo."
Habang kumakain, nakipag-usap si Ibarra sa mga ibang panauhin na malapit sa kinaroroonan niya. Batay sa sagot ng binata sa tanong ni Laruja, siya ay mayroon ding pitong taong nawala sa Pilipinas. Bagamat, wala siya sa bansa, hindi niya nakakalimutan ang kanyang bayan. At sa halip, siya ang nakakalimutan ng bayan sapagkat ni wala man lang isang taong nakapagbalita tungkol sa masaklap na sinapit ng kanyang ama. Dahil sa pahayag na ito ni Ibarra, nagtumibay ang paniniwala ng tinyente na talagang walang alam ang binata sa tunay na dahilan ng pagkamatay ng kanyang amang si Don Rafael.
 
Uupo na sana si Padre Sibyla at ipagwawalang-bahala ang pagtutol ni Padre Damaso nang magkatama ang mga paningin nila ng tenyente. Para sa mga prayle sa Pilipinas, ang pinakamataas mang pinuno ng pamahalaan ay mababa pa kaysa legong kusinero<ref group="talasalitaan">'''legong kusinero''' - tagapag-luto ng pagkain ng mga prayle na karaniwan ding tumutulong o nakikialam sa ilang mga gawain ng mga pari sa simbahan</ref> ng simbahan.Gayunman, palibhasa'y mapagbigay ay inalok ni Padre Sibyla sa tenyente ang kabisera.<blockquote>"Ginoong Tenyente, nása lipunan tayo at wala sa simbahan kaya ang upuang ito'y para sa inyo."</blockquote>Ngunit halata sa pagsasalita ng pari na kahit sa lipunan ay para sa kanya ang upuang iyon. Mabilis namang tumanggi ang tenyente dahil marahil sa ayaw maabala o kaya'y mapagitna sa dalawang prayle.
Tinanong ni Donya Victorina si Ibarra na bakit hindi man lang ito nagpadala ng hatid-kawad, na kagaya ng ginawa ni Don Tiburcio nang sila ay magtaling-puso.
 
Wala isa man sa dalawang pari ang nakaalala sa may handa. Nasulyapan<ref group="talasalitaan">'''nasulyapan''' - napagmasdan; nakita</ref> ni Ibarra si Kapitan Tiago na nakangiting nanonood sa pangyayari.
"Nasa ibang bayan ako nitong mga huling dalawang taon", tugon naman ni Ibarra.▼
 
"Hindi po ba kayo makikisalo sa amin, Don Santiago?" patanong na tawag ni Ibarra.
Nalaman ng mga kausap ni Ibarra na marami ng bansa ang napuntahan nito at marami ng wika ang kanyang alam. Ang katutubong wikang natutuhan niya sa mga bansang pinupunntahan niya ang ginagamit niya sa pakikipagtalastasan. Bukod sa wika, pinag-aaralan din niya ang kasaysayan ng bansang kanyang pinupuntahan partikular na ang tungkol sa Exodo o hinay-hinay na pagbabago sa kaunlaran.
 
Ngunit puno na ang lahat ng upan. Si Luculo<ref group="talasalitaan">'''Luculo''' - isang heneral na Romano na mahilig sa masasarap na pagkain at mararangyang mga piging.</ref> ay hindi kumakain sa bahay ni Luculo.
Ipinaliwanag ni Ibarra na halos magkakatulad ang mga bansang napuntahan niya sa tema ng kabuhayan, pulitika at relihiyon. Pero, nangingibabaw ang katotohanang nababatay sa kalayaan at kagipitan ng bayan. Gayundin ang tungkol sa ikaaalwan at ikapaghihirap nito.
 
"Aba, huwag kayong titindig." ani Kapitan Tiago sabay diin sa balikat ng binata. "Alalahanin ninyong ang handang ito ay bilang pasasalamat sa Mahal na Birhen dahil sa inyong pagdating—oy, isilbi na rin ang tinola!—kaya nagpalit ako ng tinola para sa inyo sapagkat alam kong matagal na kayong hindi nakatikim noon."
Naudlot ang pagpapaliwanag ni Ibarra sapagkat biglang sumabad si Padre Damaso. Walang pakundangan ininsulto niya ang binata. Sinabi niyang kung iyon lamang ang nakita o natutuhan ni Ibarra, siya ay nag-aksaya lamang ng pera sapagkat kahit na bata ay alam ang mga sinabi nito. Nabigla ang lahat sa diretsang pagsasalita ng pari.
 
Ipinasok ng utusan ang supera<ref group="talasalitaan">'''supera''' - lalagyan</ref> na umuusok na tinola. Bumulong ng dasal ang Dominiko, na hindi naman sinagot ng iba, bago siya namahagi ng tinola. Sinadya man o hindi, ang napunta kay Padre Damaso ay panay upo at sabaw na may isang talop na leeg at makunat na pakpak ng manok, samantalang sa iba ay hita at pitso, at kay Ibarra'y panay na lamang loob. Hindi ito nakaila sa Pransiskano. Niligis<ref group="talasalitaan">'''niligis''' - dinurog</ref> niya ng kutsara ang upo, humigop ng sabaw. Padabog niyang ibinagsak ang kutsara sa plato na lumikha ng malakas na kalansing at saka sinabayan ng tulak sa pinggan
Kalmado lamang si Ibarra, ipinaliwanag niyang sinasariwa lamang niya ang mga sandaling madalas na pumunta sa kanila si Pari Damaso noong maliit pa siya upang makisalo sa kanilang hapag-kainan. Ni gaputok ay hindi nakaimik ang nangangatal na si Damaso.
 
"Ilang taon kayong hindi nauuwi?" tanong ni Laruja kay Ibarra.<blockquote>"Mga pitong taon po."</blockquote><blockquote>"Maaaring nalimot na ninyo ang Pilipinas!"</blockquote><blockquote>"Malayo pong mangyari. Maaaring nalilimot ako ng aking bayan ngunit lagi ko naman siyang naaalaala."</blockquote>"Ano ang ibig ninyong sabihin?" tanong ng panauhing may pulang buhok.<blockquote>"Isang taon na akong hindi nakababalita tungkol sa ating bayan. Mistulang isang dayuhan na ni hindi nakaalam kung kailan at kung paanong namatay ang aking ama!" </blockquote>"A, gayon pala!" bulalas<ref group="talasalitaan">'''bulalas''' - sambit; nasabi</ref> ng tenyente.
Nagpaalam na si Ibarra. Pinigil siya ni Kapitan Tiyago sapagkat darating si Maria Clara at ang bagong kura paroko ng San Diego. Hindi rin napigil sa pag-alis si Ibarra. Pero, nangako siyang babalik kinabukasan din.
 
"Saan naman kayo naroroon at ni hindi nagpahatid ng kablegrama? tanong ni Donya Victorina na biglang sumabad<ref group="talasalitaan">'''sumabad''' - nakisali sa usapan</ref> sa usapan. Nang ikasal kami ay kumable kami sa Espanya."
Ngumakngak naman si Padre Damaso, nang umalis si Ibarra. Binigyan diin niya na ang gayong pagkilos ng binata ay tanda ng kanyang pagiging mapagmataas. Dahil dito nang gabing iyon, sinulat ng binata sa kolum ng Estudios Coloniales ang tungkol sa isang pakpak at leeg ng manok na naging sanhi ng alitan sa salu-salo; ang may handa ay walang silbi sa isang piging at ang hindi dapat pagpapaaral ng isang Indio sa ibang lupain. At dito natatapos ang kabanata 3.
 
▲"Nasa ibang bayan akoGinang, nitong mga huling dalawang taon" ay nasa Alemanya at Polanya Rusa ako," tugon naman ni Ibarra.
==Talasalitaan==▼
#'''Pautal-utal ''' - paputol-putol
 
Sinalo ni Doktor de Espadaña ang usapan. "Na ... na ... nakilala ko sa Espanya ang isang Polakong taga-Bar ... Barsobya, nagngangalang Stadnitziki. Kilala ba ninyo sya?" Namumula sa pagkahiya ang nagtanong.
#'''Pag-uyam''' -sarkasmo
 
#'''Naibulalas''' -naipakita
"Puwedeng kilala ko siya," pagbibigay-loob ni Ibarra. "Lamang ay hindi ko maalala ngayon.
#'''Siyang-siya''' - may kaligayahan
 
#'''Panauhin'''- bisita
Pero ... hindi ninyo siya mapag ... mapag ... mapaglakamalan," dugtong ng doktor na sumigla-sigla. "Kulay ginto ang kanyang buhok at masamang magsalita ng Kastila."<blockquote>"Maganda nga po sanang pagkakitantan iyan ngunit sa kasamaang palad ay hindi ako nakapagsalita ng Kastila roon, maliban na lamang kung nása konsulado"</blockquote>"Pa'no kayo nakikipag-usap?" nagtatakang tatlong ni Donya Victoria.<blockquote>"Wika po ng bansang kinaroroonan ko ang aking ginagamit."</blockquote>"Marunong din kayo ng Ingles?" agaw ng Dominiko na nanirahan sa Hong Kong at mahusay magsalita ng ''Pidgin English'', ang sinampay-bakod na wika ni Shakespeare.<blockquote>"Isang taon po akong nanahanan sa Inglatera na kahalubilo<ref group="talasalitaan">'''kahalubilo''' - laging kasama o kausap</ref> ng mga taong Ingles lamang ang sinasalita."</blockquote>"Alin po naman sa mga bansa sa Europa ang higit ninyong nagustuhan?" tanong ng binatang may mapulang buhok.<blockquote>"Bukod po sa Espanya na pangalawa kong bayan ay ang alin mang bansa sa malayang Europa."</blockquote>"Sa paglalakbay ninyo sa maraming bansa, anong pinakamahalagang bagay ang nakita ninyo?" usisa naman ni Laruja.
 
Waring nag-isip si Ibarra. "Tungkol po saan?"<blockquote>"Halimbawa'y tungkol sa kabuhayan, lipunan, politika, relihiyon, at iba't iba pang bagay...?"</blockquote>Matagal-tagal din bago sumagot si Ibarra. "Bago ako maglakbay sa isang bayan ay sinisikap ko munang malaman ang kanyang kasaysayan o unti-unting pagbabago tungo sa kaunlaran nito. Dito ko natutuklasan ang lahat. Nakikita kong ang kasaganaan at paghihikahos ng mga bansa ay may tuwirang relasyon sa kanilang kalayaan o pagkaalipin. Kung gayon ay may kinalaman iyon sa pagsusumakit<ref group="talasalitaan">'''pagsusumakit''' - pagsasakripisyo</ref> o sobrang pag-ibig sa sarili ng mga ninuno."
 
"Wala ka bang nakita kundi iyan?" May pangungutya ang ngiti ng Pransiskano na noon lamang nagsalita, siguro'y dahil sa kaabalahan sa pagkain "Hindi dapat aksayahin ang iyong salapi para lamang sa napakaliit na bagay. Kahit munting batang nag-aaral ay nakaaalam niyan!"
 
Napatingin Ibarra sa prayle. May pangambang nagkatinginan ang mga kumakain sa takot na baka may mangyaring gulo. Ibig-ibig na sanang sabihin ni Ibarra na "Magtatapos na ang hapunan at busog na ang kanyang Reverencia" ngunit nakapagpigil siya. Sa halip ay sinabing "Mga ginoo, huwag niyong ipagtaka ang pagiging palagay ang loob sa akin ng dati naming kura. Ganyang-ganyan din ang pagpapalagay niya sa akin noong bata pa ako, ngunit pinasasalamatan ko rin siya. Sinasariwa niya sa isip ko ang mga araw noong ang Kanyang Reverencia ay madalas na nagtutungo sa amin at nakakasalo namin sa hapag ng aking ama."
 
Sinulyapan ng Dominiko ang Pransiskano na napansin niyang nanginig. Tumayo si Ibarra. "Ipahintulot ninyong magpaalam na ako, mga ginoo. Kararating ko lamang at kailangang umalis din ako bukas. Marami pa akong dapat tapusin. Tapos na ang pinakamahalagang bahagi ng hapunan. Bahagya na akong uminom ng alak, ngunit para sa karangalan ng Espanya at Pilipinas ay ..." At tinungga niya ang wala pang batas na laman ng kopita. Nakigaya rin sa pagtungga ang walang kibong tenyente.
 
"Huwag muna kayong umalis!" marahang wika ni Kapitan Tiago. Darating si Maria Clara; sinundo siya ni Isabel. Darating din ang banal na bagong kura ng inyong bayan!" <blockquote>"Daraan ako rito bukas bago umalis. May dadalawin ako ngayon na hindi ko ipagpapabukas."</blockquote>Nakahinga nang maluwag si Padre Damaso nang makaalis si Ibarra. "Nakita n'yo na," baling niya sa binatang may puláng buhok habang ikinukumpas ang kutsilyo. "lyan ay kayabangan. Hindi matanggap na mapagsalitaan ng kura. Ang palagay sa sarili ay edukado! Iyan ang masamang epekto ng pagpapadala sa Europa ng kabataang Indio! Kailangan itong ipagbawal ng gobyerno!"
 
▲==Buod==
 
Dumulog ang mga panauhin sa hapag-kainan para pagsaluhan ang inihandang hapunan. Lalong humanga ang mga bisita kay Ibarra nang mabatid nilang halos nalibot na ng binata ang buong Europa at gayundin sa kakayahan niyang makapagsalita ng iba't ibang wika. Kapansin-pansin ang pagkayamot ni Padre Damaso habang kumakain ng hapunan na humantong sa pang-iinsulto niya sa binata. Sa halip na gumanti at magalit ang binata kay Padre Damaso ay maayos niya pa ring tinugon ang pangungutya ng matandang pari at pagkatapos magalang siyang nagpaalam sa mga naroroon.
▲==Talasalitaan==
<references group="talasalitaan" />
 
==Mga Natatanging Tagpo==
Line 51 ⟶ 70:
# Nakita sa kabanatang ito ang unang bagong kaisipang hango sa Europa ang isang bansang malaya ay umuunlad samantalang ang isang sakop na bansa ay patuloy na naghihirap.
# Nakita muli na ang simbahan ay higit na makapangyarihan sa pagaagawan nina Padre Damaso at Padre Sibyla ng upuang panguluhan. # Isang kaugalian na ang may-ari ng bahay ay uupo sa kabisera upang maging tagapagsilbi sa panahon ng pagkain.
# Ang pang-insulto ni Padre Damaso kay Ibarra ay nagpapahiwatig sa pagtutol ng mga Kastila na makapag-aral ang mga Pilipino. Ang patuloy na pagiging mangmang ng mga Pilipino ay magpapangyari sa mga Kastila na patuloy na maging alipin sila.
pagtutol ng mga Kastila na makapag-aral ang mga Pilipino. Ang patuloy na pagiging mangmang ng mga Pilipino ay magpapangyari sa mga Kastila na patuloy na maging alipin sila.
 
[[Category: Noli Me Tangere|03]]
▲__NOTOC__
__INDEX__
Kinuha sa "https://tl.wikibooks.org/wiki/Noli_Me_Tangere/Kabanata_3"